Componerende koningen

Er wordt weleens gespeculeerd over de mening van onze vorstin over de plannen voor de buiten-proportionele bezuigingen in de kunstsector. Zij geeft met enige regelmaat blijk van haar liefde voor de kunst en heeft zelf als beeldhouwster ook een directe ervaring met het maken van kunst. De klassieke muziek was waarschijnlijk meer het terrein van haar man, maar we hebben haar toch ook wel bij concerten van het Rotterdams Philharmonisch gezien en mogen ook af en toe bij staatsbezoeken acte de présence geven.
Cultuur blijkt een prima bijdrage te kunnen leveren in het onderhouden en verbeteren van de internationale contacten. De taal van kunst is internationaal en gaat, in de beste gevallen, rechtstreeks naar het gevoel en de diepere menselijke ervaringen. Dat lijkt ver verwijderd van politiek en staatszaken, maar zou het misschien niet moeten zijn.

Dat er binnen koninklijke families ook muziek gecomponeerd wordt is waarschijnlijk niet meer of nog niet van deze tijd. In Engeland maakt Prins Charles zich vooral druk over architectuur maar hij speelt ook cello. Zou hij weleens een stuk van een verre voorganger van zijn moeder gespeeld hebben?
Ik heb nooit geweten dat Hendrik de Achtste, die van die vrouwen, ook componeerde, maar kwam het tegen bij het zoeken naar repertoire voor de komende Lof&Lust. Op 3 november gaan we met Domestica weer de Laurenskerk in voor een nieuwe aflevering met de veroordeling van Thomas Moore als verhaal. Ruurt de Maesschalck zal de Engelse humanist spelen (www.domesticarotterdam.nl). Ook toen al waren er twijfels, al dan niet terecht, aan kwaliteit en vooringenomenheid van rechters......
Het publiek mag overigens mee-oordelen. Hoewel de kans dat Moore zijn doodstraf ontloopt niet groot is.

Over de gedragingen van het Nederlandse koningshuis mogen we ook  meer en meer ons oordeel vellen, na het bekijken van weer een televisie-serie op de publiek omroep. Nu over de Lockheed-affaire. Je vraagt je af wat er werkelijk van waar is. Maar zeer overtuigend vond ik de rol van Joop den Uyl, in alle mogelijk details. Inclusief het huishouden. Joop Keesmaat kruipt helemaal in die rol. En stond in september nog als Tasso met ons in de Laurenskerk. Een acteur om te koesteren.

Overigens ben ik van mening dat het MCO behouden moet blijven.

Verderkijker

Dat muziek voor veel verschillende doeleinden en in uiteenlopende combinaties te gebruiken is, is geen nieuws. Zeker met Die Zauberflöte kun je vele kanten uit. Eigenlijk had Mozart dat zelf ook al gedaan met zijn Singspiel vol trucs, grappen en Vrijmetselaarsdiepgang. Een unieke samensmelting in een van de grote meesterwerken van het muziektheater.

Beethoven al gebruikte thema's in zijn variaties voor cello en piano.
In onze tijd heeft Frank Groothof een leuke versie gemaakt en op cd gezet die bij ons thuis vaak gedraaid is.
Nog populairder, vooral tijdens lange autoritten, was een andere voorstelling voor de kinderen onder de titel WAM, van het Haagse Briza, maar daar werd een ander verhaal verteld en was ook nog veel andere muziek van Mozart gebruikt.

Vorige week vormden een viertal aria's en de ouverture bij het Rotterdams Philharmonisch de bouwstenen voor een concertprogramma en een aflevering in de serie Muzikaal Verhaal. Geen zangsolist, maar een hobo, die een bewerking speelde. Bij bewerkingen kun je altijd vraagtekens zetten. De ene is wat overtuigender of fantasierijker dan de ander, en het origineel zou misschien beter werken, maar het is toch heerlijk om die muziek te kunnen spelen en horen. Bovendien wordt juist de hobo door componisten nog weleens als instrumentaal representant van een menselijk geluid ingezet. Een goede gelegenheid om onze eigen Karel Schoofs eens als solist te horen.
En die sprankelijkende ouverture natuurlijk, altijd weer lastig om te spelen.

We openden er op zondag het eerste Muzikaal Verhaal van dit seizoen mee. Een verhaal over Tuur die met een trompetvogel de koningin aan het lachen moet zien te krijgen. Dat zou Tamino niet gelukt zijn met zijn toverfluit - of was die van Papageno? - maar Tuur had dan ook een 'verderkijker'. Een verderkijk? Ja zeker. Eigenlijk wel een mooi woord.
En het loopt natuurlijk goed af. Twee keer, voor een lekker rumoerige zaal met veel kinderen en wat ouders.

En Papageno had nog een eigen voorstelling op vrijdag, vroeg in de avond.
Ook met wat stukjes Mozart, maar ook muziek en gedichten die zelf gemaakt waren door leerlingen van het Leo Kannercollege uit Leiden. De school en de stichting Papageno (www.stichtingpapageno.nl) werken met autisten en doen daar bijzondere dingen mee. Ze hadden nu een voorstelling in onze grote zaal gemaakt, met kostumms, belichting en alles erop en eraan. Ik mocht daar, met enkele collega's, een bescheiden rol in spelen, maar was vooral gefascineerd in wat er uit die jonge mensen komt, na een intensieve voorbereiding. Martin Baai, onze slagwerker, had twee weken met ze gewerkt en was diep onder de indruk.
Ik begreep dat er later dit seizoen ook nog dergelijke projekten met andere orkesten in Nederland volgen.

Als die dan nog bestaan.....
Vandaag gelukkig weer een voorzichtig positief geluid in het protest van de wethouders cultuur van de grote steden.
Er is nog hoop.
En misschien de regering een verderkijker cadeau doen. Dan kunnen ze zien wat de gevolgen op langere termijn zullen zijn.

Overigens ben ik van mening dat het MCO behouden moet blijven.

Afscheid

Ik had nu eigenlijk iets willen schrijven over afscheid nemen.
Vorige week vertrok, na bijna veertig jaar, mijn zeer gewaardeerde collega Toshi Waki uit het orkest.
Zo gaat dat. Mensen worden ouder, bereiken de pensioengerechtigde leeftijd, en maken plaats voor nieuwe musici. Van Toshi heb ik veel geleerd. Hij was altijd optimaal voorbereid en kende het repertoire ook echt. Niet alleen zijn eigen partij. Bovendien wist hij te relativeren, belangrijke zaken van minder belangrijke te scheiden. Het potlood en de gum waar hij de laatste jaren zijn administratie mee voerde waren niet groot meer, maar het bleek ruim voldoende. Hij had niet veel aantekeningen nodig om toch te volgen wat de dirigent of aanvoerder wilde horen.
Het zijn de ervaren collega's, zoals hij, die de kennis aan de jongeren doorgeven, in de eerste plaats in de manier waarop ze met het vak omgaan. Zo ontstaat traditie, zo krijgt een orkest karakter. Iets wat in lange tijd moet worden opgebouwd. En wat eenvoudig met een enkele zin in een regeeraccoord kan worden afgebroken.....

Ik had willen schrijven over het afscheid van Sylvia Toth, de voorzitter van de Raad van Toezicht van het Rotterdams Philharmonisch. Een rol op de achtergrond, maar van wezenlijk belang. Ze heeft veel goede dingen voor het orkest gedaan, en houdt echt van de symfonische muziek en van het orkest. Het afscheidscadeau was ook zeer toepasselijk en gericht naar de toekomst: een nieuw te schrijven pianoconcert dat we in 2013 gaan uitvoeren.

Maar hoe zal ons muziekleven er over drie jaar uitzien.
Zou de politiek echt de kaalslag gaan plegen, zoals die nu in het regeeraccoord staat.
Met een enkele zin wordt het MCO, drie prachtige orkesten en een fenomenaal Omroepkoor, met wat daar allemaal omheen zit naar huis gestuurd.
Het geld is nodig voor andere zaken.
Zou men beseffen wat daarmee wordt weggegooid?

En er gaat nog veel meer bezuinigd worden, dus de rest van de orkestenwereld kan haar borst ook natmaken.
Uiteraard zijn er in deze economisch moeilijke tijden allerlei argumenten voor korten van kunstsubsidies. Maar waarom zo onevenredig veel?

Een orkest van 250 musici heeft vanochtend vroeg in Arnhem voor de CDA-leden treurmuziek gespeeld, in de hoop dat iets van de boodschap over zou komen. Veel collega's uit Hilversum, maar ook Rotterdam en Amsterdam waren vertegenwoordigd.
Op televisie hoor ik veel bezorgde leden zich opstellen tegen het regeeraccoord, maar de stemming is nog niet geweest. Een meerderheid tegen wordt niet verwacht. En wat zou er gebeuren als die er wel komt?

Kunst is op dit moment geen item in de politiek.
Milieu lijkt, zo kort na het mislukken van de top in Kopenhagen, ook vergeten.
Om treurig van te worden.
En wij spelen deze week 'gewoon' Mahlers Derde symfonie met Yannick, voor volle zalen, en voor de microfoons van BIS.
Alsof er niets gebeurd is?

O Mensch! Gib Acht!