vrijdag 21 januari 2011

Busch

Ik heb ooit een aardige verzameling klassieke grammofoonplaten opgebouwd. Niet extreem uitgebreid maar met het normale repertoire aan kamermuziek, orkestwerken, opera's e.d en daarbinnen een aantal bijzondere opnames. Ik heb ze nog steeds, inclusief de platenspeler, maar het vervelende is dat ik me de laatste jaren nauwelijks meer de tijd gun om daarnaar te luisteren.
Het concert van morgen, 440Hz met Mahler-bewerkingen van Beethoven en Schubert, was een gelukkige aanleiding om weer eens in de platenkast te duiken en een oude geliefde terug te vinden.
Tussen de fans van Heifetz, Kreisler, Oistrach en Menuhin, die ik alle vier enorm bewonderde, had ik zelf lange tijd een eenzame voorkeur voor Adolf Busch. Geen violist die indruk maakte met zijn virtuositeit of een gouden toon, maar er was altijd een soort vanzelfsprekendheid, van 'zo moet het' met af en toe een magisch moment. Inzicht in de structuur van een stuk zonder behoefte om te epateren.

Ik ken hem vooral van de opnames met zijn Busch-kwartet, vooral Beethoven en Schubert. Verder nog wat sonates met schoonzoon Rudolf Serkin en een enkel soloconcert. Een live-opname van het Brahms-concert bijvoorbeeld, opgenomen in Basel in 1951. Daarop hoor je, tussen prachtige momenten, ook nogal wat missers. Maar ook dat hoort bij deze speler. Over zijn leven is net een boek verschenen, twee dikke pillen onder de titel 'The life of an honest musician'. Dat kan interessant zijn als het goed is geschreven. Zijn leven was er boeiend en gevarieerd genoeg voor. Misschien iets voor mijn verlanglijst.

Ik concentreer me nu vooral op de Schubert, ' Der Tod und das Maedchen' en raak gefascineerd door zijn rubato-spel en variëren van tempo.http://www.youtube.com/watch?v=p8ilcLpI9LE . Die vrijheid is zeker lastiger te bereiken met een strijkorkest maar iets daarvan moet kunnen lukken. Kavakos heeft op dat vlak als dirigent een paar weken geleden bij het Philharmonisch ook meer bereikt dan ik had verwacht. Het zijn de meesters waar we van kunnen blijven leren en ons door kunnen laten inspireren. Een paar extra porties Busch de komende tijd zullen zeker geen kwaad kunnen.

zondag 16 januari 2011

Waxman

Sommige componistennamen associeer je maar met één stuk.
Ponchielli bijvoorbeeld. Ken ik alleen van de urendans, maar daaromheen zit nog een hele opera. Ouverture Donna Diana van Reznicek zal ook wel het begin van een lange opera of operette zijn. En de Canon van Pachelbel.
'One-piece-composer' noemen ze zo iemand in Engeland. Maar het ligt natuurlijk niet aan die mensen zelf, want ze hebben altijd nog veel meer gecomponeerd en vaak is die andere muziek niet slechter dan wat wel heel beroemd is geworden.

Waxman was voor mij ook zo'n naam.
Franz Waxman, en eigenlijk was het Wachsmann. Een Duitser die op tijd naar Amerika is gevlucht en zich bij de Duitse culturele elite in Los Angeles heeft gevoegd. Net als Schoenberg, waar hij nog les van heeft gehad. Thomas Mann, Bruno Walter, ga zo maar door.
Jascha Heifetz zat er ook. Maar die kwam oorspronkelijk uit Vilnius.
Hij was het die de Carmen Fantasie speelde samen met ander virtuoos repertoire. Saint-Saëns, Chausson,  De Sarasate enzo Een lp met een witte hoes. Ik heb hem vroeger best vaak gedraaid.
Het laatste stuk op kant B was dan die Carmen Fantasie, vol bekende melodieën en duizelingwekkende virtuositeit. Heel effectief gecomponeerd en ongelooflijk gespeeld door een van de grootsten onder de violisten.
Niet alleen de perfectie en helderheid maken indruk - je hoort echt iedere noot - maar ook de expressie in de klank en de overgangen die hij maakt van de ene sectie naar de andere.
Ik haal nog graag een langspeelplaat uit een hoes maar je kunt tegenwoordig veel daarvan ook op Youtube vinden  ( http://www.youtube.com/watch?v=LKAwWVRBw5w) . En luister dan bijvoorbeeld hoe hij rond 3'48" als een kameleon van kleur verandert en in een heel andere wereld terecht komt. Heerlijke muziek.

Dat kan nog leuk worden met die filmmuziek deze week.
Ik ken de film niet, The Bride of Frankenstein, maar ik begreep dat hij door sommigen gerekend wordt tot de honderd beste films alle tijden (http://www.filmsite.org/bride.html). Jammer dat je daar als speler niet zoveel van kunt zien. Af en toe omdraaien tijdens de repetities. Later een dvd huren. En luisteren naar de smeuïge verhalen van dirigent Richard Kaufman, gepokt en gemazeld in de filmwereld van Hollywood. Hij zal zich tijdens de uitvoering toch vooral bezig moeten houden met de synchronisatie, want zo'n film past zich niet aan aan de grillen van een dirigent.

maandag 10 januari 2011

handschrift

Voor mij is het internet nog vaak een jungle, onontwarbaar, waar veel moois te ontdekken valt, maar daarvoor moet je wel flink met een kapmes te werk. Het kan dan praktisch zijn als je sites weet die je kunnen helpen, je op de hoogte houden van wat je wilt weten.
Een blogger die ik graag lees is Alex Ross, muziekjournalist bij The New Yorker. Hij schreef een aantal jaren gelden een boek over de muziek in de twintigste eeuw, wat meteen een klassieker is geworden. 'The rest is noise' heet het, en zo heet ook zijn blog.

Deze week verspreidde hij een link naar the Morgan Library in New York, waar ze een prachtige verzameling handschriften hebben, waaronder partituren van Mahler en Schubert. Een aantal daarvan zijn nu online te bekijken. En wat is er mooier dan grote muziek in het handschrift van de meester zelf lezen? En je kunt nog een paar keer vergroten ook!

Ik heb al even een blik op het Adagietto uit Mahlers Vijfde geworpen en meteen een paar opvallende verschillen met de versie die ik ken gezien. Zo had hij op het moment dat hij dit neerschreef nog het idee dat de 1e violen hun g-snaar omlaag moesten stemmen om vlak voor het eerste dynamische hoogtepunt een lage ges te kunnen spelen. Later heeft hij blijkbaar ingezien dat hij dat beter aan alten en celli kon overlaten. Er ontbreken nog tempo-aanduidingen, die hij dus later heeft toegevoegd. Ik geloof dat hij deze symfonie nog tot    aan zijn laatste levensjaar heeft 'verbeterd', dus wat is dan een definitieve versie? Maar zeker is het verhelderend om te zien hoe hij het in 1902 heeft opgeschreven. Zonder de titel 'Adagietto' overigens.
Misschien kunnen we er nog ons voordeel mee doen als we het stuk volgende week spelen, met 440hz in Delfshaven (22 januari).

Daarna wil ik ook graag wat andere handschriften bekijken. Die Winterreise bijvoorbeeld!
Dat is zeker een zege van het internet, de toegankelijkheid van zoveel bronnen van informatie.
Tegelijkertijd besef je dat er van de componisten van vandaag nauwelijks meer handschriften zullen overblijven, want wie werkt er nog zonder computer?