dinsdag 29 november 2011

Herfst bijna afgelopen

Komende week sluit het Philharmonisch de 'Russische Herfst' af met een groot uitroepteken. Zo kan je die Vierde symfonie van Sjostakovitsj toch wel noemen. Een gigantisch orkest - 8 hoorns, 6 fluiten, een regiment slagwerkers! - en drie kloeke delen.
Een uitstervend uitroepteken, want de finale eindigt met een lang pianissimo accoord in de strijkers, waarboven de celesta een motief enkele malen herhaalt.
Je zou je kunnen voorstellen dat een dirigent daar de boel de boel laat en af en toe de celesta-speler een inzet geeft, maar ik herinner me dat Haitink ooit tijdens een concert met ons in Antwerpen onenigheid met de toetsenist had over het moment van spelen en die onenigheid enige tijd en tamelijk opvallend bleef voortduren.

We hebben het stuk in Rotterdam met meer topdirigenten mogen spelen. Gergiev natuurlijk, meer dan eens. Tijdens een van de festivals hebben we het samen met het Mariinsky-orkest uitgevoerd en, als ik me goed herinner, zelfs opgenomen.
Mark Elder, Sir Mark, zei vanochtend dat hij kon merken dat de muziek bij ons in de genen zat. Dat moet de nalatenschap van Valery zijn.
Maar een uitvoering die ik me vooral ook is bijgebleven was de eerste keer dat ik met Roshdestvensky speelde. Ik herinner me hem van latere produkties vooral als clown die met een ongelooflijke techniek en muzikaliteit kan dirigeren, maar daar niet altijd zin in heeft. Die Sjostakovitsj-concerten waren wel degelijk aangrijpende gebeurtenissen.

Die Vierde symfonie heeft een unieke geschiedenis. De premiere werd, na vele dagen intensief repeteren, in december 1936 afgeblazen, omdat een uitvoering politiek veel te gevaarlijk leek. Het materiaal werd zelfs vernietigd, maar waarschijnlijk niet allemaal. Bijna 25 jaar later, ver na de dood van Stalin, heeft Sjostakovitsj de partituur weer gereconstrueerd. Het zal vast niet veel verschillen van de oorspronkelijke versie, maar het kan ook zijn dat hij zijn ervaringen van de tussenliggende jaren, bijvoorbeeld met orkestratie, bewust of onbewust heeft gebruikt. Aangezien hij zelf de reconstructie heeft gemaakt is het natuurlijk wel echte Sjostakovitsj, maar eigenlijk is het raar dat hier zelden over gerept wordt. Ik ken ook geen vergelijkbaar geval.

Wel wordt deze zelfde week een ander stuk van Sjostakovitsj uit de jaren '30 in Los Angeles wereldpremiere gebracht.
Althans een reconstructie van 40 minuten van wat in 1932 als een opera van 4 actes had moeten worden uitgevoerd, ter gelegenheid van het 25-jarig jubileum van de Revolutie. 'Orango' heet het verhaal over een kruising tussen een aap en een mens. Hij was nooit voltooid, om welke reden dan ook, maar een paar jaar geleden werden schetsen gevonden. Dirigent Salonen en regisseur Peter Sellars zullen er vast een mooie productie van maken.

Ik denk dat de 'Russische Herfst' als marketing-concept goed gewerkt heeft. Niet alleen Elder, maar ook anderen zullen ons orkest nog wel met die muziek associëren. Wat er nu me de lada gaat gebeuren weet ik niet, maar ik heb al voorgesteld naar zo'n mooie oude Citroën DS uit te kijken voor een Franse Lente of April in Paris. Daar wil ik dan wel in rijden.