Kan beter

Het was geen goed verhaal, mijn vorige bijdrage.
Er zat geen lijn in, losse eindjes samengevoegd.
Gelukkig waren er nog mooie plaatjes te genieten.
Toch laat ik 'm gewoon staan.
Dan kan ik er nog even rustig op reflecteren.
Misschien was het haast, tijdsdruk.
Soms wil je iets gewoon af hebben en door naar een volgend verhaal.

Er was een mooie tentoonstelling in Amsterdam en kunst heeft voor mij vele raakvlakken.
Ik had vanuit de schilderkunst naar de muziek willen gaan.
Daar zou Philharmonische notities uiteindelijk over moeten gaan.
Het combineren van twee grote kunstenaars en hun meesterwerken gebeurt tenslotte ook vaak in de concertzaal. Ook al werkt het daar natuurlijk anders. Daar kun je niet heen en weer kijken, nog eens teruglopen, in je eigen tempo de indrukken verwerken.
Muziek speelt zich af in de tijd, het ene stuk is afgelopen voordat het andere begint.
De volgorde, bepaald door de musici of de programmeur, is een factor in de beleving van de muziek.
Het programma met Savall hadden we vier componisten maar zijn Bach en Händel misschien wel vergelijkbare grootheden. En daar profiteerde de Vuurwerk-muziek, als laatste stuk van het programma, waarschijnlijk meer van dan het openingsnummer, Bachs Vierde orkestsuite.
Maar voor mij was Rameau's Boreades de grootste openbaring.
Misschien omdat we zoiets helemaal nooit spelen.
Luister bijvoorbeeld naar zo'n Contredanse en rondeau:

Het begin komt eindeloos terug en het verveelt nooit.
Niet pretentieus, juist niet, maar het raakt.
Net als zo'n prachtig stilleven van Adriaen Coorte in het Rijksmuseum.
Ook op de tentoonstelling.
Het zijn gewoon asperges....

Daar kan geen Spanjaard tegenop.
En dan moet ik me ook nog tegenover maestro Savall verontschuldigen.
Met een voornaam als Jordi ben je geen Spanjaard maar Catalaan.
En in hart en nieren, heb ik me laten vertellen.

En toen ik schreef over de unieke waarde van het bezoeken van live concerten en het van nabij ervaren van beeldende kunst had ik de verbinding kunnen maken met dat project rond De Nachtwacht.
Dat is weliswaar een extreem geval waar ze met de meest geavanceerde techniek ongelooflijk veel nieuwe ontdekkingen doen, maar je ziet zonder dat ook al zoveel meer wanneer je dicht bij het origineel kunt komen.

Het schrijven van dit stukje doet me denken aan de talloze keren dat je een discussie gevoerd hebt met iemand en een paar uur later nog veel beter weet wat je had moeten zeggen.
Daarom laat ik het vorige verhaal ook gewoon staan.
Zo'n blog is van nature toch vluchtig, een reactie op waar ik mee bezig ben.
Soms heb ik daar meer tijd voor, soms minder.
Soms verdwijnt het in de prullenbak, soms brei ik er snel een eind aan om nog op tijd gelezen te kunnen worden.
Misschien wordt het weer eens tijd om een langere serie rond een thema te maken.
Beethoven voor 2020?
Frau ohne Schatten zou ook kunnen.
Dat is pas in februari, maar vergt wel grondige voorbereiding.
Ik heb al wel gezien dat als we die in Parijs spelen de grote tentoonstelling in het Louvre rond Leonardo da Vinci nog niet is afgelopen.
Dat moet te combineren zijn. Dan kan daar ook weer over geschreven worden.

Dialoog

Het was alweer een tijdje geleden dat ik naar een tentoonstelling geweest was maar Velázquez in het Rijks wilde ik niet missen. Een van de grote schilders uit de 17e eeuw die ik eigenlijk nog te weinig ben tegengekomen.
In Nederland hangt niets, voor zover ik weet, en mijn laatste bezoek aan Madrid was in de vorige eeuw. Dan is het een luxe dat een Nederlands museum het voor elkaar krijgt om een paar prachtige schilderijen enkele maanden te kunnen tonen.
Want, net als bij muziek, je moet zulke schilderijen van dichtbij kunnen zien, vanuit verschillende hoeken en afstanden, er zelf bij aanwezig zijn om ze tot je te laten doordringen.

En dat hadden ze mooi gedaan in Amsterdam, waar niet alleen twee grote meesters naast elkaar hingen maar ook twee werelden met elkaar werden vergeleken.
Niet als een wedstrijd.
Meer als een dialoog.
Een dialoog die tot verdieping leidt.
Zo hangen twee rijke echtparen naast elkaar aan één wand, ten voeten uit geschilderd.
Vier grote schilderijen.
De vrouwen aan de buitenkant, de mannen in het midden.
De man staat eigenlijk altijd rechts, voor de kijkers links, als dominante factor boven de vrouw.
Niet bij dit echtpaar aan het Spaanse hof. Zij was blijkbaar belangrijker als gouvernante of vanwege afkomst. En dat was een serieuze wereld daar aan het hof in Madrid.
Veel losser ging het eraan toe bij de gegoede burgerij in Amsterdam, die meer hun rijkdom wilde tonen dan hun positie en afkomst, zoals Marten en Oopjen.
Bij ons zat het geld bij de burgers, in Spanje was het de kerk en de adel.
Een hele katholieke wereld vol regels en protocollen.
De koning lachte nooit
Maar wat doen al die hofnarren, die dwergen, waarvan Velàzquez er een aantal schilderde, daar dan?
Dat had ik nooit zo gezien, maar hij portretteerde ze als mensen die hij serieus nam, gaf ze een waardigheid die misschien niet voor iedereen vanzelfsprekend was.
En dat is meteen een grote overeenkomst tussen beide meesterschilders. Je ziet echte mensen, mensen met gevoelens en met een verhaal.

Dat is natuurlijk bij Rembrandt een grote kracht van zijn groepsportretten zoals de Nachtwacht, die elders in het museum intensief onder handen genomen wordt. Dat is best spectaculair en voor iedereen via het internet te volgen.
Op de tentoonstelling hangt De Staalmeesters die wat intiemer van karakter is, die de kijker er meer persoonlijk in betrekt, alsof je met de heren in gesprek kunt gaan. Maar het is de interactie, zoals ze die met elkaar hebben, die nog meer inhoud krijgt in de vergelijking met een mythologische voorstelling van Velàzques. Bij hem geen keurige heren, zelfs geen goden, behalve Apollo misschien, maar halfnaakte arbeiders in een smederij. De baas, Vulcanus, krijgt te horen dat zijn vrouw vreemd is gegaan. Allemaal reageren ze anders op de mededeling, de een wil het niet horen, de ander kan het niet geloven, en hoe schijnheilig staat de boodschapper daartussen.
Grappig detail is dan het breekbare vaasje op de schoorsteenmantel. Hollands aardewerk?
Ook hier mensen en emoties die je nu zo op straat of in een televisieserie kan tegenkomen.

En ondertussen hebben we een Spaans-Nederlandse ontmoeting in de Doelen met dirigent Jordi Savall. Hij heeft de uitstraling van een edelman en de wijsheid van een filosoof.
En hij is musicus in hart en nieren en gaat er een aanstekelijk feestje van maken.