tag:blogger.com,1999:blog-5667375887776909502024-02-21T03:03:41.769-08:00Philharmonische notitiesEelco Beinemahttp://www.blogger.com/profile/12900624601821490377noreply@blogger.comBlogger377125tag:blogger.com,1999:blog-566737588777690950.post-12669171844670994092024-02-20T12:08:00.000-08:002024-02-20T12:08:21.159-08:00Is Callas de ultieme Violetta?<p>Als er zoiets als een signature-role bestaat bij zangers zou ik de combinatie Callas-Violetta wel een goed voorbeeld vinden. Tosca kan natuurlijk ook, alleen al vanwege de legendarische studio-opname met De Sabata en de beelden van de 2e acte uit London met Gobbi als ideale Scarpia. Bovendien past de tekst van de aria <i>Vissi d'arte </i>naadloos op het tragische leven van de diva. Maar het tragische lot van Violetta mag er ook wezen. En het geeft haar bovendien meer mogelijkheden om te schitteren als actrice. Want volgens velen was ze dat nog meer dan zangeres: een actrice met haar stem. En wat was ik er graag bij geweest op 28 mei 1955 in de Scala van Milaan! De geluidsopname van die avond heb ik lang gekoesterd als cd. </p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi5AWdTfXhv7reCjbBjO4S24wX471kec12xTkoUHRvV1cxCKk1JeBZW6i5kSijI0oofTSP1Y1HG8zeNAHw6p9zGtGIj6tnhkXS2NQeo7tgenZAfK4ip8cDn6SAN9AWhPCmpLaOp00Mm56FYNAvcX8s81UMqb-0uoNFa5X9_xGTpvJm23pB-Ct1Xn-6_O2V1/s4624/20240203_142756.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="4624" data-original-width="3468" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi5AWdTfXhv7reCjbBjO4S24wX471kec12xTkoUHRvV1cxCKk1JeBZW6i5kSijI0oofTSP1Y1HG8zeNAHw6p9zGtGIj6tnhkXS2NQeo7tgenZAfK4ip8cDn6SAN9AWhPCmpLaOp00Mm56FYNAvcX8s81UMqb-0uoNFa5X9_xGTpvJm23pB-Ct1Xn-6_O2V1/s320/20240203_142756.jpg" width="240" /></a></div><br />Behalve de muziek moet ook het beeld fantastisch zijn geweest. Ik heb er afbeeldingen van uit het cd-boekje en een ander fotoboek en op internet staat zeker nog meer, maar helaas niet in kleur. Luchino Visconti was de legendarische regisseur. Hij had zich door Callas laten inspireren, in alle keuzes van decor en kostuums bepaald om haar te laten shinen. Dirigent Giulini herinnerde zich hoe hij bij elke voorstelling steeds weer werd overweldigd door het openingsbeeld na de ouverture, in de salon van Violetta. Drie grootheden bij elkaar: Callas, Giulini, Visconti. Ik ben een liefhebber van films als <i>Il Gattopardo, Rocco e sui fratelli </i>en natuurlijk <i>Morte a Venezia, </i>meesterwerken van Visconti, en Giulini was een van de mooiste dirigenten die ik nog bezig heb gezien. Hij heeft niet eens zoveel opera gedaan maar was rond 1955 kortstondig chef van de Scala. Het verhaal gaat dat zangeres, regisseur en dirigent al weken voor het begin van de repetities aan haar rol hebben samengewerkt en dat is te horen. Er zijn zoveel details die dramatisch overtuigen. De voornaamste kritiek die je er misschien op kunt hebben is dat ze in dat opzicht ver boven haar tegenspelers uitstijgt.<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><iframe allowfullscreen="" class="BLOG_video_class" height="266" src="https://www.youtube.com/embed/qN0wIIfpL8g" width="320" youtube-src-id="qN0wIIfpL8g"></iframe></div><br /><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><span style="text-align: left;"> Mij pakken dan niet in de eerste plaats de beroemde aria's, waar zeker prachtige dingen in gebeuren, maar meer nog de dialogen tussendoor. Zoals wanneer haar ziekte opsteekt na het 'brindisi' en ze volhoudt dat er niets aan de hand is: 'nulla, nulla' (13:12). In het recitatief '</span><i style="text-align: left;">È strano' </i><span style="text-align: left;">zoekt ze alle hoeken van het emotionele spectrum op met een overrompelend ritme op '</span><i style="text-align: left;">turbata anima mia'</i><span style="text-align: left;"> . En dan de aria, waar in de eerste noot onder </span><i style="text-align: left;">'Ah' </i><span style="text-align: left;">een hele gevoelswereld schuil gaat, de subtiele manier waarop ze van de hoge a naar beneden glijdt (24:34). En dan die overgang bij '</span><i style="text-align: left;">amor' (25:25) !</i></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgudagQU_aDXDtGCQl3bFYHzONCf9NM4hIIekRl9PXgJboOyHm61PyASCJ8LMIze5nE5kTQS8YVqiYTLlNhG6lsm3dc-Vk8ufXcXe_frwLHBoM7Xdb8pcPOJptArrPj_LPTPtcgC6pu6RXx1JddLHpUDbPIN9Jy7jYCbv4orXrydLN6eO-e-XpdvDUgH8gS/s4624/20240212_124544.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="3468" data-original-width="4624" height="240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgudagQU_aDXDtGCQl3bFYHzONCf9NM4hIIekRl9PXgJboOyHm61PyASCJ8LMIze5nE5kTQS8YVqiYTLlNhG6lsm3dc-Vk8ufXcXe_frwLHBoM7Xdb8pcPOJptArrPj_LPTPtcgC6pu6RXx1JddLHpUDbPIN9Jy7jYCbv4orXrydLN6eO-e-XpdvDUgH8gS/s320/20240212_124544.jpg" width="320" /></a></div>Een topprestatie op acteergebied levert ze in de beroemde scène met vader Germont in de 2e acte, waar bovenstaande foto's ook van zijn. Allereerst het moment waarop ze toegeeft, <i>è vero, è vero! (</i>46:13), onderdanig tegenover een sterke vader. De overgang naar het breekbare <i>Dite alla giovine </i>, weer met een A<i>h!</i> vol emotie (48:21). De ademhaling voor <i>'pura' (48:38) </i>werkt ongelooflijk. Idee van Visconti? Giulini werkt hier ook fantastisch met die prominente begeleiding in de violen. Als ze hierna samen zoeken naar een oplossing is Callas als actrice in haar timing op haar best: 53:11. Overdonderend in haar <i>Morrò! (</i>54:25). Zo kun je nog een hele tijd doorgaan en zul je steeds weer nieuwe details ontdekken. Ik kan iedereen aanraden dat met zo'n youtube-filmpje met partituur te doen.<div>Van de uitvoeringen in Milaan zijn helaas geen bewegende beelden maar er is wel wat filmmateriaal van een productie drie jaar later in Lissabon. Niet heel helder, maar bijzonder genoeg om haar ook te zien bewegen:<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><iframe allowfullscreen="" class="BLOG_video_class" height="266" src="https://www.youtube.com/embed/lSmItkgh94Q" width="320" youtube-src-id="lSmItkgh94Q"></iframe></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><span style="text-align: left;">Natuurlijk kan de laatste acte ook niet ontbreken, als doodzieke vrouw, in dialoog met haar bediende en Giulini! (</span><i style="text-align: left;">un po'di luce: 1:36:56). </i><span style="text-align: left;">Het begin van de 4e scène, als ze de brief voorleest en uiteindelijk bij de aria </span><i style="text-align: left;">Addio del passato </i><span style="text-align: left;">uitkomt is geniaal van Verdi gecomponeerd en door haar ideaal uitgevoerd: 1:41:06..</span></div></div><div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj4JoJcdS4rVYLcuqlPgTumVtRfYpVghQ6twT0UegyNW8bRpMbbtUVXAk__SGudOSiVH4n28gYnOdw2mB-00QVpLU9l2KjMOwrUOW3cK96PAxsE2p5jsQARXLzEryxHZnKzolNy1UGfmAfMAvSGmL0oHVRt8z-GFjtVSlrT3f8s4QNiY99hmEw2NzcwR7xW/s4624/20240212_124604.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="3468" data-original-width="4624" height="240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj4JoJcdS4rVYLcuqlPgTumVtRfYpVghQ6twT0UegyNW8bRpMbbtUVXAk__SGudOSiVH4n28gYnOdw2mB-00QVpLU9l2KjMOwrUOW3cK96PAxsE2p5jsQARXLzEryxHZnKzolNy1UGfmAfMAvSGmL0oHVRt8z-GFjtVSlrT3f8s4QNiY99hmEw2NzcwR7xW/s320/20240212_124604.jpg" width="320" /></a></div><br /></div><div>Het zijn maar een paar voorbeelden van hoe een interpretatie tot grote hoogten kan stijgen. Een heel persoonlijke keuze, anderen zullen zeker andere voorkeuren hebben, maar niemand kan het onberoerd laten. Voor ons is de periode van voorstellingen alweer afgelopen, dus dit was een fijne manier om er nog even mee bezig te kunnen zijn. Ik zal het gaan missen.</div><div> <br /><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><br /></div><br /><br /> <p></p><p><br /></p><p><br /></p><p><br /></p><p><br /></p></div>Eelco Beinemahttp://www.blogger.com/profile/12900624601821490377noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-566737588777690950.post-71166220653497952662024-02-08T13:04:00.000-08:002024-02-09T02:04:29.701-08:00Mahler 6, symfonie van een gelukkige huisvader?<p>Ongeveer eens in het jaar krijg ik de kans een <a href="https://issuu.com/rotterdamsphilharmonischorkest/docs/toelichting_mahler_6_nl">toelichting</a> voor onze concerten bij het Philharmonisch te schrijven en dit <a href="https://www.rotterdamsphilharmonisch.nl/agenda/lahav-shani-dirigeert-mahler-6#speeldata">seizoen</a> mocht ik mij over de combinatie Mahler-Strauss buigen. Als je het zo zelden doet is het steeds weer opnieuw beginnen, van routine is geen sprake, maar dat is altijd weer een leuke en leerzame uitdaging. Net zo goed als het een uitdaging is om binnen die 900 woorden te zeggen wat je nodig vind voor de luisteraar in de zaal. Maar daar heb ik nooit eerder zoveel moeite mee gehad als deze keer. Zelfs als het alleen de symfonie was geweest had ik ruimte te kort gehad. Daarom neem ik de gelegenheid te baat om op deze plek nog een beetje verder te meanderen. Want die Zesde Mahler blijft een curieus geval. Ik had nooit zo gelet op het moment van 'net getrouwd, gelukkige vader' , maar daar kan ik in dit programma, met de liederen die Strauss voor zijn bruid en zijn zoon componeerde, niet omheen. Als echte tegenpolen.</p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi6Z0gxhoyNV6nlKf_hDqsvxNThfaZLe7zNKrQzwk3xdut4HRms_BWjPpIJm9__D7JZ2D2k0_vZ2buPHLd24Jc8djJUxyQ1EUwKmo2n7q3Wf_GMEJUP2MHPF9s3xSYQdz-XC6j6QVkD8dY9itOefSMztuAUNGV9-d3YG1O-fBYx4tW_JWeP6L_NcWx4VI57/s242/straussfam.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="208" data-original-width="242" height="208" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi6Z0gxhoyNV6nlKf_hDqsvxNThfaZLe7zNKrQzwk3xdut4HRms_BWjPpIJm9__D7JZ2D2k0_vZ2buPHLd24Jc8djJUxyQ1EUwKmo2n7q3Wf_GMEJUP2MHPF9s3xSYQdz-XC6j6QVkD8dY9itOefSMztuAUNGV9-d3YG1O-fBYx4tW_JWeP6L_NcWx4VI57/s1600/straussfam.jpg" width="242" /></a></div><p></p><p>Het leukste vind ik het als ik in zo'n toelichting eigen theorieën kan poneren, veronderstellingen die ik niet in andere boeken heb gelezen. Daarin voel ik waarschijnlijk iets meer vrijheid dan een 'echte' muziekwetenschapper. En dan kan ik me goed voorstellen dat het huwelijk hem ook aan het twijfelen heeft gebracht en hem terugwierp op pijnlijke herinneringen aan zijn jeugd. Heel anders dan Strauss dus. Hij voelde zich gezegend en gelukkig als vader van twee dochters maar het maakte hem ook kwetsbaar, met al die sterfgevallen in het gezin van zijn ouders in herinnering. Je kunt deze Zesde en Mahler zien als een voorbeeld van componisten die op de gelukkigste momenten hun droevigste muziek schreven en andersom maar daarvoor is, volgens mij, zijn muziek te veel met zijn leven verbonden, misschien wel meer dan welke componist ook. En dat hij zijn eigen noodlot voorzag, de voorspellende gaven van de kunstenaar, gaat er bij mij ook niet in. Je kunt je wel afvragen wat dat huwelijk met hem en zijn muziek heeft gedaan. Hoe zouden zijn composities eruit hebben gezien als hij Alma nooit had ontmoet of zij niet met hem had willen trouwen? Zij was dan wel zijn muze, ze heeft hem ook geïsoleerd van veel van zijn goede vrienden. Zou iets daarvan ook in deze muziek te horen zijn?</p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgof5uEz1mRtjMmikaf5XiyKMTuIBWI38Ba_4xOh-vYonHkndL97NdPWLVu-Cwnnt1RK7QsY3SFFC7VvyJISLKPh0QWoi2_l_EXUPIspwm_OAHNPWxXoEOOwghtsWRqs0ErwmmcxwyujmaEr0a8uR__Ji4Ez9Ap7XuL9vWRE1dGmNSDOrjpToRJriyZ-LBo/s1490/alma-mahler-wilde-geen-kerstboom-en-ook-geen-cadeaus.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1490" data-original-width="1240" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgof5uEz1mRtjMmikaf5XiyKMTuIBWI38Ba_4xOh-vYonHkndL97NdPWLVu-Cwnnt1RK7QsY3SFFC7VvyJISLKPh0QWoi2_l_EXUPIspwm_OAHNPWxXoEOOwghtsWRqs0ErwmmcxwyujmaEr0a8uR__Ji4Ez9Ap7XuL9vWRE1dGmNSDOrjpToRJriyZ-LBo/s320/alma-mahler-wilde-geen-kerstboom-en-ook-geen-cadeaus.jpg" width="266" /></a></div><p></p><p>Dat de Zesde een bijzondere plek in zijn oeuvre inneemt is niet alleen de mening van Alma, die het zijn meest persoonlijke symfonie noemt. Want waarom is deze de enige die Bruno Walter nooit heeft uitgevoerd? Walter was een vertrouweling, zijn assistent, een musicus die hem door en door kende en die de premières van <i>Das Lied von der Erde </i>en de Negende na zijn overlijden zou dirigeren. Walter heeft een portret over Mahler geschreven waarin hij ook het oeuvre bespreekt. Als het over de Zesde gaat heeft hij het over een schaalvergroting van de symfonische idee, over een uitgesproken pessimistische gevoelstendens, eindigend in uitzichtloosheid en een nacht van de ziel. Hij heeft er zijn <i>non placet </i>over déze wereld in uitgesproken. Misschien staat dat te ver van Walters karakter en idealen als musicus af dat hij als voorvechter van zijn held toch dit werk negeert. Maar er was nog een ander verhaal. Mahler had Bruno Walter om zijn mening gevraagd die toen het 'Alma-thema' te sentimenteel noemde. Hij durfde zelfs de componist te bekritiseren! We weten niet hoe Mahler dat heeft opgevat. Tussen Bruno en Alma heeft het ook niet altijd geboterd. Er was in diezelfde tijd een affaire rond een opera van Pfitzner die Mahler ging uitvoeren, maar daar zal deze opmerking vast niets mee te maken hebben gehad.</p><p>Willem Mengelberg, die andere voorvechter van Mahlers muziek heeft de symfonie wel uitgevoerd, maar relatief zelden. Er is een brief van Mahler aan hem van 18 augustus 1906 waarin hij bedankt voor een brief die Mengelberg hem geschreven had maar die helaas verloren is gegaan. Dat moet over de Zesde zijn gegaan en werd door Mahler als troost ervaren door het inzicht en begrip van het wezen van deze symfonie dat eruit bleek. Tussen zoveel 'wüsten Zeug' dat hij blijkbaar van anderen ontvangen had. Mengelbergs suggestie over de hamer kwam helaas te laat voor de uitgave van de partituur, maar Mahler stelt voor het in Amsterdam wel volgens zijn methode uit te voeren en eventueel later met een apart vel aan de partituur toevoegen. Natuurlijk ben ik het Mengelberg-archief in gedoken maar heb helaas niet meer kunnen vinden dan dat er ondersteuning van alle andere slagwerkinstrumenten bij de hamerslag ingezet wordt.</p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEheTh-XdrbtDdxrWUv_H00kruG-U3aYIaW6cxVlK8MZ-SvZytxHB73ZrH8omHgl_oTv2_IyLP18gPLs0I6ZIwHcEiTEy7B13GLhtzyA93BlSCSq1-AqQBZwqOelMdGgNO3zDBp8jrIuZ-hALiuPzLCUwhFeu-1O9DHrme8SsW2K9xji25qNa88c8VgF3JBt/s4624/20231129_134218.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="3468" data-original-width="4624" height="240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEheTh-XdrbtDdxrWUv_H00kruG-U3aYIaW6cxVlK8MZ-SvZytxHB73ZrH8omHgl_oTv2_IyLP18gPLs0I6ZIwHcEiTEy7B13GLhtzyA93BlSCSq1-AqQBZwqOelMdGgNO3zDBp8jrIuZ-hALiuPzLCUwhFeu-1O9DHrme8SsW2K9xji25qNa88c8VgF3JBt/s320/20231129_134218.jpg" width="320" /></a></div><br /> Mahler belooft in januari 1907, na concerten in Frankfurt naar Amsterdam door te reizen om zijn Zesde te dirigeren, maar dat ging helaas niet door. Hij moest voor verplichtingen naar Wenen terug en heeft het stuk, na de première in Essen, waar Mengelberg bij was, alleen nog maar in München en Wenen gedirigeerd. De Amsterdamse première met Mengelberg was pas in 1916. Het is natuurlijk ook tijdens het Mahlerfeest in 1920 gegaan maar lijkt geen favoriet van Mengelberg geweest te zijn. Hij moet er uitgebreid met de componist over gesproken hebben, maar de partituur leverde mij weinig verrassende inzichten op. Het meest opvallend, en eigenlijk onbegrijpelijk, vond ik het schrappen van de herhaling in het eerste deel.<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjpFfpcGKJDUhHlPLo3iL-RMivruspRNY7d6WoKzB_3E9DkLy58bE_InnAOvJCFYjLv63urUfS04H2HWzWTg8DyC4yOxW-guTPC4B-_Ar1XrTv_csyKdWZFgh5kS0xwbYqv5c9X1dZr8EknzxDLCJOXXbwqgfciWKjxbhyphenhyphenh7s3ZaGHtJh_RmNmtuj4OM985/s4624/20231129_130008.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="4624" data-original-width="3468" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjpFfpcGKJDUhHlPLo3iL-RMivruspRNY7d6WoKzB_3E9DkLy58bE_InnAOvJCFYjLv63urUfS04H2HWzWTg8DyC4yOxW-guTPC4B-_Ar1XrTv_csyKdWZFgh5kS0xwbYqv5c9X1dZr8EknzxDLCJOXXbwqgfciWKjxbhyphenhyphenh7s3ZaGHtJh_RmNmtuj4OM985/s320/20231129_130008.jpg" width="240" /></a></div>De volgorde van de middendelen is zo'n heet hangijzer waar altijd ingewikkeld over gedaan wordt. Alma schijnt zich daar later ook nog mee bemoeid te hebben. Het is natuurlijk ook uitzonderlijk dat een componist tussen de laatste repetitie en de eerste uitvoering zo'n wijziging heeft doorgevoerd. In de beide volgende uitvoeringen elders heeft hij daar aan vastgehouden, om welke reden dan ook, maar er is geen reden om aan te nemen dat dat definitief zijn laatste woord geweest zou zijn, als hij het nog vaker had gedirigeerd. Mengelberg grijpt terug op de oorspronkelijke volgorde: <div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhBT6Gny5fFSgCMRFW7KzwLYlFjz0ZIuwdJuqH-PeifeJMjc29bt6XimXOFPY2GHKEDgM2Ar5KQe3UzA19oq279UhhPI0_pFl48oiPq2w17TiVXw1HypE20ZeB3xD5wmN0OQZv1n2U0405ET-1Z7lEOCKCumA3RqvFipbT9-DX9tcBGpLZ6uTiawmE-5ljm/s4624/20231129_125303.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="4624" data-original-width="3468" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhBT6Gny5fFSgCMRFW7KzwLYlFjz0ZIuwdJuqH-PeifeJMjc29bt6XimXOFPY2GHKEDgM2Ar5KQe3UzA19oq279UhhPI0_pFl48oiPq2w17TiVXw1HypE20ZeB3xD5wmN0OQZv1n2U0405ET-1Z7lEOCKCumA3RqvFipbT9-DX9tcBGpLZ6uTiawmE-5ljm/s320/20231129_125303.jpg" width="240" /></a></div>Toen ik ooit ontdekte dat je met de toonsoorten de naam van Alma kunt vormen (ik heb dat nooit ergens genoemd zien worden!), 'A-La-Mi-bemol-A' leek me dat een argument voor de oude versie, met het scherzo als tweede deel, maar je kunt het even goed als argument tegen gebruiken. Ik denk dat we blij mogen zijn met de keuzevrijheid die dirigenten gekregen hebben en ik vind het mooi om te zien dat bijvoorbeeld iemand als Dudamel onlangs zijn standpunt wijzigde en nu voor de oude versie gaat. Het gaat er natuurlijk om welk effect het op de luisteraar heeft en daar heeft Ivan Fischer een goed verhaal over gehouden. Zou zo'n keuzemogelijkheid ook bij ander repertoire kunnen werken? <div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><iframe allowfullscreen="" class="BLOG_video_class" height="266" src="https://www.youtube.com/embed/uAikSjDlXA4" width="320" youtube-src-id="uAikSjDlXA4"></iframe></div><br /><div>Ik heb twee liederen genoemd in mijn toelichting. Je kunt er over discussiëren hoe nauw verwant deze liederen met de symfonie zijn maar ik vind het altijd fijn als zo'n link te maken is. Geen componist die zo in de wereld van zijn liederen leeft en componeert als Mahler. En het idee dat zijn Wunderhorn-periode afgelopen is met zijn Vierde symfonie klopt in mijn beleving zeker niet. In de Vijfde hoor ik sterke echo's van <i>Das irdische Leben </i>en de doorgaande militaire mars uit <i>Revelge </i>keert terug in deze Zesde. Natuurlijk is het lied minder ongenaakbaar, zeker met het bijna dansende ritme in de trompetten maar het stevent even onontkoombaar op het noodlot af. Hij noemde het bij voltooiing zijn mooiste en belangrijkste lied en liet het in 1905 voor het eerst uitvoeren.</div><div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><iframe allowfullscreen="" class="BLOG_video_class" height="266" src="https://www.youtube.com/embed/KgwS7UrmQ8o" width="320" youtube-src-id="KgwS7UrmQ8o"></iframe></div>Maar de tijd van de Zesde is natuurlijk vooral de tijd van zijn <i>Kindertotenlieder, </i>de tijd van dichter Friedrich Rückert. Het enige symfoniedeel dat zich in de lied-sfeer afspeelt is het Andante en binnen die vijf liederen komt dan het vierde, <i>Oft denk' ich, sie sind nur ausgegangen,</i> het meest in aanmerking. Zelfde toonsoort, Es groot, en tempi lijken ook wel op elkaar, Andante moderato en Ruhig bewegt, de één twee, de ander vier slagen in de maat. Een milde droevige stemming. Maar het mooiste om te ontdekken vond ik de verbinding met de koeiebellen in de symfonie. Vooral in het eerste deel vormt die klank van de bellen, met de celesta en de hoge violen een oase van rust, als de bergwandelaar die zich op grote hoogte, ver weg van de bewoonde wereld, gelukkig voelt en tot zichzelf kan komen. In de tekst van Rückert zijn het de kinderen die vertrokken zijn naar de hoge gebieden waar we ze kunnen terug vinden. Bergtoppen of de hemel? <i>Der Tag ist schön auf jenen Höhn!' </i><div class="separator" style="clear: both; font-style: italic; text-align: center;"><iframe allowfullscreen="" class="BLOG_video_class" height="266" src="https://www.youtube.com/embed/8muUcM3JGRw" width="320" youtube-src-id="8muUcM3JGRw"></iframe></div>De combinatie van de symfonie met de liederen van Strauss heeft me in mijn verhaal in de richting van de pas getrouwde componisten gestuurd. Maar ik had ook graag de echtgenotes meer aandacht gegeven. Alleen al het verschil tussen Pauline, gestimuleerd in haar carrière en Alma die moest stoppen met componeren. Er wordt vaak gezegd dat Mahler vond dat getrouwde vrouwen niet mochten componeren, maar volgens mij was het vooral zijn eigen positie binnen het gezin die beschermd moest worden. Als hij, bij wijze van spreken, met een man getrouwd was had zich hetzelfde probleem voorgedaan. Dat beide vrouwen als muzes in de muziek doorklinken is zeker, maar in welke vorm dat bij Alma het geval was is lastiger te bepalen. Daar kun je een heel boek over schrijven. </div><div><br /></div><div>Van mij had die symfonie ook als enige stuk op het programma mogen staan. Voldoende lengte, voldoende inhoud en je kunt in de toelichting wat dieper op het werk ingaan. Maar de combinatie met deze Strauss levert zeker iets op. Ik had deze concerten ook een mooie gelegenheid gevonden om de <i>Drei Orchesterstücke </i>van Berg met Lahav te hernemen. Die heeft hij een paar jaar geleden heel mooi met ons gedaan en combineert ook ideaal met deze Mahler. Nu met deze liederen kan ik me ook voorstellen dat het vocale element, wat bij Mahler altijd ongelooflijk belangrijk is maar bij deze Zesde misschien wat verstopt is, op deze manier meer naar de voorgrond treedt. En we moeten ook niet vergeten dat Mahler in het dagelijks leven vooral een operadirigent was. Nu we tussendoor nog operavoorstellingen bij DNO hebben pikken we daar misschien nog een gevoel van mee. Niet dat er veel van <i>La Traviata </i>in zijn Zesde zal zitten, waarschijnlijk meer van Wagners draak Fafner. Maar het was wel repertoire dat hij door en door kende. Ik verheug me zeer op de concerten en de nieuwe inzichten die die ongetwijfeld weer gaan opleveren.<br /><br /><br /><p></p><p><br /></p><p><br /></p></div>Eelco Beinemahttp://www.blogger.com/profile/12900624601821490377noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-566737588777690950.post-86421748627497050762024-01-21T01:40:00.000-08:002024-01-21T01:40:02.310-08:00La Traviata (Platenkast 8) <p> We hadden het in de Platenkast al over opera en we hadden het al over Callas, maar nog niet over Verdi. Verdi is één van mijn grote liefdes als het om opera gaat. Ik wil niet kiezen tussen Wagner en Verdi. Wagner is overweldigender, meer een bedwelming die je niet kunt ontlopen. Een verslaving waar je af en toe aan moet toegeven. Verdi is meer een vriend, sympathiek, begripvol, empathisch. En Mozart is nog een verhaal apart. </p><p>Bovenaan mijn lijst Verdi-platen staat zeker <i>La Traviata. </i>Het is een opera waar ik enorm van hou. Misschien niet de allerbeste Verdi. <i>Falstaff, Otello, Don Carlo </i>staan waarschijnlijk nog een trapje hoger maar deze ligt me na aan het hart. Wellicht omdat die nog dichter bij de traditie staat, je je dit makkelijker in zo'n Italiaans provinciaal theater voor kunt stellen. Deze platen heb ik echt vaak gedraaid en vooral om één belangrijke andere reden: de dirigent, Carlos Kleiber. Nog steeds een held. De ene keer dat ik hem in levende lijve bezig mocht zien en horen is, ondanks de moeizame akoestiek van de PWA-zaal, een zeer dierbare herinnering. </p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg7ieeVAd-vnS8SKwCrbSez1FU6pQ-lBBv8ArwfzG7PmVR96nwJvx3RINmPSNjVAw5dG8jWezv-NM622bibTq1Cd6JX18YvpNapwvcAKkEyr2Nki3Rf3iF4gHMOdpe5Pw6TxuCLB3_ZzJAOdRodH3jn3thYLx4aooNSn5k7RYzniexHwNtO3NMjcTRh2itF/s4624/20240104_130136.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="4624" data-original-width="3468" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg7ieeVAd-vnS8SKwCrbSez1FU6pQ-lBBv8ArwfzG7PmVR96nwJvx3RINmPSNjVAw5dG8jWezv-NM622bibTq1Cd6JX18YvpNapwvcAKkEyr2Nki3Rf3iF4gHMOdpe5Pw6TxuCLB3_ZzJAOdRodH3jn3thYLx4aooNSn5k7RYzniexHwNtO3NMjcTRh2itF/s320/20240104_130136.jpg" width="240" /></a></div>Zelfs de platendoos geeft me een warm gevoel als ik hem in mijn handen heb. Mooie foto's ook. En dan meteen de klank in het begin als je kant 1 opzet. De breekbaarheid van een paar violen meerstemmig in de hoogte. Een paar minuten maar en dan subito die flitsende overgang naar het feest in de salon. En je weet nu al, als je de opera kent, dat je in de laatste acte weer mag terugkeren naar deze schoonheid. De schoonheid van een zieke stervende vrouw. Meeleven met een in en ingoede courtisane. Hert onderwerp lag Verdi na aan het hart.<div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><iframe allowfullscreen="" class="BLOG_video_class" height="266" src="https://www.youtube.com/embed/cAges_ceu5M" width="320" youtube-src-id="cAges_ceu5M"></iframe></div>Kleiber als onderwerp wil ik nog weleens verder onderzoeken en uitdiepen. Typerend voor hem is dat hij zich op een bepaald moment enorm beperkt heeft in zijn repertoire. Wat betreft opera praat je dan bijvoorbeeld over Tristan, die ik ook op plaat heb, Fledermaus, Wozzeck, Otello, La Bohème, Rosenkavalier. Dan heb je het wel zo'n beetje gehad. Interessante vraag is dan: waarom <i>La Traviata?</i> Ik vermoed dat hij een sterke voorliefde had voor de lichte aspecten van de muziek, zoals hij ook uitblonk in de twee Nieuwjaarsconcerten vanuit Wenen, met de walsjes, de polka's, de marsen enzo. En dat hoor ik ook in deze opname. Natuurlijk is die hele scène met Violetta en Germont in de 2e acte een hoogtepunt. Dat is het in de opera. De emotionele achtbaan waar de titelrol in terecht komt, maar waar ook de vader niet onberoerd door blijft, is dè episode waar je bij topuitvoeringen naar uitkijkt. En er zijn natuurlijk van die aria's waar de sopraan of een van de beide mannen kan schitteren. Maar het meest opvallend bij het herbeluisteren vond ik eigenlijk de 'verplichte' nummers. De zigeunerinnen, de stierenvechters, het begin van die finale. Als een <a href="https://www.youtube.com/watch?v=LXacabYuhl0">champagnefles</a> die openspringt. Daar is Kleiber onovertroffen. De timing in de begeleidingspartijen, de walsjes, subtiele keuzes die het ver boven het niveau van doorsnee uittillen. En van die losse akkoorden ter ondersteuning in de recitatieven. Zelden hoor je ze met zoveel zeggingskracht als op deze opname. Een feest om weer bij terug te kunnen keren.<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><iframe allowfullscreen="" class="BLOG_video_class" height="266" src="https://www.youtube.com/embed/bW7jrqWPycw" width="320" youtube-src-id="bW7jrqWPycw"></iframe></div>We zitten de komende weken met deze opera in de bak van de <a href="https://www.operaballet.nl/de-nationale-opera/2023-2024/la-traviata">Stopera</a>, dus vast nog reden genoeg om alternatieven te beluisteren. Op youtube staan een paar live-uitvoeringen met Kleiber, repetitiefragmenten met Toscanini en ik heb nog een prachtige uitvoering van Callas met Giulini op cd.</div><div><br /> </div>Eelco Beinemahttp://www.blogger.com/profile/12900624601821490377noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-566737588777690950.post-21784729099453474502023-12-07T07:00:00.000-08:002023-12-07T07:14:23.577-08:00De zee<p>Na vele jaren orkestervaring denk je de ins en outs van het standaardrepertoire wel grotendeels te kennen, maar er blijven altijd mysteries over die ik niet heb kunnen oplossen. Een van die raadsels staat <a href="https://www.rotterdamsphilharmonisch.nl/agenda/janine-jansen-speelt-sibelius">deze week</a> weer bij ons op de lessenaars. <i>La Mer </i>van Debussy. Halverwege het eerste deel zit een prachtige passage voor de cellogroep. Eigenlijk totaal onverwacht. Vierstemmig begint het met 8 spelers. Maar twee maten later verhoogt hij het tempo drastisch en vraagt hij om het dubbele aantal: 16 celli. Geen orkest speelt met zo'n grote sectie en niets in de rest van het stuk wijst er op dat ze voor de rest van de muziek allemaal nodig zijn. Een financiële aderlating, om van ruimtegebrek nog niet te spreken, voor zes maten1 En waarom?</p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjEgnwjXZbsH_hcfPIuxpnQdbGOsVnaa1QUt0YLqcofCdtxkJWCaPE5XVon7rCok-z6W9GtCLlx8NJ87ifV3b4JoEBVLnyE3L06oAlz_7FYUNYNGw3GGHRhG0HGsInvQnjoMOrtdzz_w5vq1QmptTljf2F6GvwhB2BOEptRi28i2f7w14kByFlJPJo67Dpq/s4624/20231207_153414.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="3468" data-original-width="4624" height="240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjEgnwjXZbsH_hcfPIuxpnQdbGOsVnaa1QUt0YLqcofCdtxkJWCaPE5XVon7rCok-z6W9GtCLlx8NJ87ifV3b4JoEBVLnyE3L06oAlz_7FYUNYNGw3GGHRhG0HGsInvQnjoMOrtdzz_w5vq1QmptTljf2F6GvwhB2BOEptRi28i2f7w14kByFlJPJo67Dpq/s320/20231207_153414.jpg" width="320" /></a></div><p></p><p>Veel is lekker, dat kan ik me voorstellen. Maar dan moet je de andere groepen ook uitbreiden voor de balans. We hebben nog weleens een lessenaar toegevoegd, dan kom je op twaalf. Maar het voelt nog steeds raar en zonder reden behalve de aanwijzing in de partituur. Natuurlijk kun je af en toe de hele verhouding tussen de strijkers ter discussie stellen en misschien meer per stuk bepalen. Uitgangspunt bij ons voor het grote repertoire is meestal 16-14-12-10-8 voor 1e, 2e violen, alten, celli en bassen. Maar waarom meer 1e dan 2e violen? En meer celli dan bassen? Ik hoorde onlangs in Wenen een <i>Tosca </i>met 6 celli en 6 bassen, en dat klonk prachtig. Overigens zag ik op internet ook een registratie van <i>La Mer </i>met Abbado in Luzern. Het is niet helemaal duidelijk maar daar tel ik wel (bijna) 16 cellisten (vanaf 6:03). Maar dat is Abbado en Luzern, waar ze voldoende geld te besteden hebben voor de cultuur.</p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><iframe allowfullscreen="" class="BLOG_video_class" height="266" src="https://www.youtube.com/embed/yrLRZCbN3Eg" width="320" youtube-src-id="yrLRZCbN3Eg"></iframe></div><br /><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><br /></div><br /><p><br /></p><p><br /></p><p><br /></p>Eelco Beinemahttp://www.blogger.com/profile/12900624601821490377noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-566737588777690950.post-67420506548296871932023-12-02T11:32:00.000-08:002023-12-02T11:32:33.967-08:00Callas 100(platenkast 7)<p> Op haar honderdste verjaardag, als de wereld overspoeld wordt door berichten over en herinneringen aan Maria Callas, kan ik natuurlijk niet achterblijven. Zij was zeker ook een van mijn heldinnen, mes heroines! Misschien meer nog later, in de tijd dat ik cd's luisterde maar ik vond nog wel een aardig stapeltje lp's: </p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhCHCkvGPCMhUPjszvpJp08g5O-04U0TpQaAgwiMH2OuY91sz39cWEtSeLShFgIA5kcgPjHcYktNKtq1J7ssrHk6pYe7NdfCUgv5tt13LIrb39siNyOU_i_j7Mb-9ZVKrgscKEKFr-TDATxrv_PiCFjylVGjP5V7LRmViU-atmTzYnAAF66hzHad7xCs_Rc/s4624/20231201_154054.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="3468" data-original-width="4624" height="240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhCHCkvGPCMhUPjszvpJp08g5O-04U0TpQaAgwiMH2OuY91sz39cWEtSeLShFgIA5kcgPjHcYktNKtq1J7ssrHk6pYe7NdfCUgv5tt13LIrb39siNyOU_i_j7Mb-9ZVKrgscKEKFr-TDATxrv_PiCFjylVGjP5V7LRmViU-atmTzYnAAF66hzHad7xCs_Rc/s320/20231201_154054.jpg" width="320" /></a></div>De belangrijkste is waarschijnlijk die beroemde <i>Tosca,</i> met De Sabata en Gobbi. Onovertroffen en nog steeds in nieuwe versies uitgebracht. Daar moet ik een keer rustig de tijd voor gaan nemen. Vandaag luister ik liever naar één van de vele live-opnames. Naar een moment in een opera, waar ik anders niet snel naar zou luisteren. Door haar artistieke kracht, haar unieke talent en drive wordt dat inspirerende moment zo boven alles uit getild, dat die vaak op mijn draaitafel lag. En ook nu weer zit zo'n plaat in een hele goedkope doos: <i>Portret in Gold, Maria Callas, vol: 3. </i>Bij de 5 platen zit ook de befaamde <i>Medea </i>van Cherubini, die ze in 1953 aan de Scala zong. Een onbekend werk met een toen in Italië nog onbekende dirigent. De Sabata zou het doen maar was te ziek om te dirigeren en Callas had op de radio een dirigent gehoord die haar zeer beviel: Leonard Bernstein. Zo werd een opera van Cherubini een enorm succes.<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiPkojSrn9MW4upY5DhDYqMsgy3leAt7Xdknmc13xlWrUPKv0h9ZpBkb9A211fhk5ap6CTIdBdjiDBwlcwyuMp2szRyZQBXUG5-Ct90XppzfrxmO-8D0MJmR5AbNJJ7uh7lgL3YMPBK439C9-jA-9p6yNYQZ6rvL1XlfnFKFOt_TzUt7364W_6Siqi8HgRq/s580/medea.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="580" data-original-width="474" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiPkojSrn9MW4upY5DhDYqMsgy3leAt7Xdknmc13xlWrUPKv0h9ZpBkb9A211fhk5ap6CTIdBdjiDBwlcwyuMp2szRyZQBXUG5-Ct90XppzfrxmO-8D0MJmR5AbNJJ7uh7lgL3YMPBK439C9-jA-9p6yNYQZ6rvL1XlfnFKFOt_TzUt7364W_6Siqi8HgRq/s320/medea.jpg" width="262" /></a></div><br />Het is één van haar belangrijkste verdiensten om juist het minder gespeelde belcanto-repertoire op het hoogste niveau op de planken te brengen. Later dat seizoen kwam Karajan naar Milaan voor Donizetti: <i>Lucia di Lammermoor. </i>Een stuk bekender dan <i>Medea, </i>maar ook niet meteen een componist die me aantrok. Totdat ik hoorde wat Callas en Karajan tot stand brachten. De opname is een jaar later in Berlijn gemaakt, waar het hele gezelschap in september 1955 voor twee uitvoeringen heen reisde. Karajan was net tot chefdirigent van de Berliner Philharmoniker benoemd en dirigeert hier het radio-orkest:<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><iframe allowfullscreen="" class="BLOG_video_class" height="266" src="https://www.youtube.com/embed/rrvc88-1uCg" width="320" youtube-src-id="rrvc88-1uCg"></iframe></div>Vaak naar geluisterd, door betoverd en gefascineerd door een stem die eigenlijk helemaal niet zo mooi is. Klankschoonheid is niet het doel. Het gaat om het drama, om wat het karakter voelt, om zo in die rol op te gaan dat zingen bijzaak lijkt te worden. Deze plaat maakt op de A- en B-kant een vergelijking met Renate Tebaldi, die andere diva. De twee grote concurrenten in de Scala, eigenlijk in de hele operawereld, waarbij Tebaldi<i> </i>zeker de mooiere stem had. Ik weet niet of zij ook veel Donizetti zong. De directe vergelijking beperkte zich tot Puccini's <i>Vissi d'arte, </i>zoals ook op dit filmfragment:<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><iframe allowfullscreen="" class="BLOG_video_class" height="266" src="https://www.youtube.com/embed/e5k6qKIYN2w" width="320" youtube-src-id="e5k6qKIYN2w"></iframe></div>Van beiden kun je zeker nog andere opnames vinden waarbij de vergelijking weer anders uitvalt en ieder zal zo zijn voorkeur hebben. We kunnen ons in ieder geval gelukkig prijzen dat we hier allemaal nog van kunnen genieten. En voor deze Callas-dag dan als afsluiting misschien wel het hoogtepunt uit die uitvoering in de Berlijnse uitvoering, die ik later pas ontdekte. De Waanzinscène:<p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><iframe allowfullscreen="" class="BLOG_video_class" height="266" src="https://www.youtube.com/embed/BxKoYGeAjag" width="320" youtube-src-id="BxKoYGeAjag"></iframe></div>The one and only...<br /><p><br /></p>Eelco Beinemahttp://www.blogger.com/profile/12900624601821490377noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-566737588777690950.post-60706941008581646212023-10-28T13:08:00.000-07:002023-10-28T13:08:18.198-07:00Platenkast 6. Messiaen<p>Tussen de juweeltjes van vroeger is het nu weer eens tijd voor een schijf, die aansluit op waar ik nu mee bezig ben. Deze weken staat Messiaens <i>Kwartet voor het eind der tijden </i>op de lessenaar en daar heb ik ook een mooie lp van in huis. Een op en top Nederlands product waar we trots op mogen zijn. Opgenomen en uitgebracht in 1980. In 2012 ook in een versie op cd,<i> </i>maar die is waarschijnlijk niet meer verkrijgbaar.</p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjfdzJCGMzecKBlkJLKPOLTq1_ZPrwdJHnW9FBzwokCD4s0HKbBLUnDQqolU_J0OfNyVEpNzdCGEFLUIkOUglSvnueZsnyf5FpFRrwlVj-h0HsdgvnKNK6jOXwsYwGJSD4_jm5pproV_JNaSUQqGR0uvK8qKU63bCHMTph2M6LzMScGR5X55XBfImqDU3yq/s4624/20231023_184007.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="4624" data-original-width="3468" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjfdzJCGMzecKBlkJLKPOLTq1_ZPrwdJHnW9FBzwokCD4s0HKbBLUnDQqolU_J0OfNyVEpNzdCGEFLUIkOUglSvnueZsnyf5FpFRrwlVj-h0HsdgvnKNK6jOXwsYwGJSD4_jm5pproV_JNaSUQqGR0uvK8qKU63bCHMTph2M6LzMScGR5X55XBfImqDU3yq/s320/20231023_184007.jpg" width="240" /></a></div><p></p><p>De uitvoerenden waren Vera Beths, George Pieterson, Anner Bijlsma en Reinbert de Leeuw. Als Rondom Kwartet heb ik hen dit stuk in de jaren 70 ook live horen spelen, en die indrukwekkende ervaring zal vast geholpen bij de aanschaf van deze Philips-plaat. Het was nog niet de tijd dat beide strijkers met elkaar getrouwd waren maar het samenspel is er niet minder om. Toch liggen de hoogtepunten in de solo-delen. De klarinet helemaal alleen in de vogelgeluiden en de strijkers elk in een oneindig langzaam tempo met liggende piano-akkoorden. </p><p>Het zou één van die stukken worden waar ik enorm tegenop kijk, nog steeds. Uit bewondering, uit respect maar ook wel een beetje uit angst. Misschien is 'ongenaakbaar' de juiste term. Vanaf mijn studiejaren heb ik het met verschillende partners gespeeld en uiteindelijk hebben we het ook met mijn 'eigen' Domestica Rotterdam uitgevoerd. Johan Simons had voor de opening van Theater Rotterdam een productie gemaakt. waarin een indrukwekkende line-up van topacteurs teksten van onder meer Geert Mak, Primo Levi en Vasili Grossman voordroegen en wij het <i>Quatuor </i>speelden. Komende maand in de <a href="https://www.domesticarotterdam.nl/concert/etty-hillesum-olivier-messiaen/">Breepleinkerk</a> komen de verbindende teksten van Etty Hillesum.</p><p>Ik kan er niet omheen dat bij al die uitvoeringen het vijfde deel mijn bijzondere aandacht heeft: <i>Louange à l'Èternité de Jésus. </i>Een langgerekte melodie in een tijdloos langzaam tempo. Messiaen schrijft erbij: <i>Jésus est ici considéré en tant que Verbe</i>. En dat slaat dan weer op het begin van het Johannes-evangelie, één van mijn favoriete passages uit het Nieuwe Testament: 'In den beginne was het Woord, en het Woord was bij God, en het Woord was God'. Ik herinner me niet of ik deze uitvoering van Anner Bijlsma vaak beluisterd heb, maar het zal me ongetwijfeld geïnspireerd hebben en ik vind het nog steeds een souvereine <a href="https://www.youtube.com/watch?v=ySk86lDC5Ko">uitvoering</a>, met een bewonderenswaardige beheersing van de stokvoering.</p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEia_sTy21kMUkbsyVkVZtgZsquoolQjZSov7ZH02Y26wePLtyukrzs6jBLykLH4jgq5o5lt6AKWt9PhewymtxeMad3b31iRQYb_A-2CGOFsE3iSwA_N6DxDhDgbfnmG2B5hmCpyVWcXqVcTbFvl7niuEtY6uQEdNyOSgcUjb8xHcLuxVXeUcHyql4QyZFRB/s274/rondom.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="184" data-original-width="274" height="184" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEia_sTy21kMUkbsyVkVZtgZsquoolQjZSov7ZH02Y26wePLtyukrzs6jBLykLH4jgq5o5lt6AKWt9PhewymtxeMad3b31iRQYb_A-2CGOFsE3iSwA_N6DxDhDgbfnmG2B5hmCpyVWcXqVcTbFvl7niuEtY6uQEdNyOSgcUjb8xHcLuxVXeUcHyql4QyZFRB/s1600/rondom.jpg" width="274" /></a></div><br /><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><span style="text-align: left;">En dan moeten we het ook nog wel even over de platenhoes hebben. Wie zou bedacht hebben dat daar een gravure van Gustave Doré op moest? De Dood met een zeis en een zandloper hoort bij een beroemd gedicht van E.A.Poe, </span><i style="text-align: left;">The Raven. </i><span style="text-align: left;">Messiaen gebruikt wel vogelgeluiden, maar niet die van een raaf. En er zijn zulke mooie afbeeldingen van de Apokalyps, zoals de houtsneden van Dürer:</span></div><p></p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgV1zff6-2VJOtd8_eCUUh7bpb6eEhGXRXcjhDK63wyWG5UWw-36CYs3yJTPhtrJLHk8mp1jMp1gyAo1QcV_kZNT1e68VSsc3YIYQxnVqW9vatyVxaujbzFxFOafhFuNdzpb02zVRRS5wDEOnAlJBjQuadjelhf5puDMgCxfhrnaHIZCJe6zXm7Hr7pfJD2/s1577/D%C3%BCrer.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1577" data-original-width="1216" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgV1zff6-2VJOtd8_eCUUh7bpb6eEhGXRXcjhDK63wyWG5UWw-36CYs3yJTPhtrJLHk8mp1jMp1gyAo1QcV_kZNT1e68VSsc3YIYQxnVqW9vatyVxaujbzFxFOafhFuNdzpb02zVRRS5wDEOnAlJBjQuadjelhf5puDMgCxfhrnaHIZCJe6zXm7Hr7pfJD2/s320/D%C3%BCrer.jpg" width="247" /></a></div>Of als het Frans moet zijn herinner ik me een prachtig wandkleed uit Angers:<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEheFcXf042jTJG7BXmSqSzZkv9NISH1JZBoONN8BeTvQJcOHGkrI3Uyie2GqUwyyq_Oqu9ZrK_VYJcBThMQ9sAaRx-BOquPMqKRIN-zZs-KnkfcmTTvfU0pBBCEm8gbdeKgkKuToVrOL_kUT_5aRrIVmNJN6vXudhwGNhNUoEMNKtV8c7Qx4jd7deQjVILM/s474/Angers.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em; text-align: center;"><img border="0" data-original-height="316" data-original-width="474" height="213" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEheFcXf042jTJG7BXmSqSzZkv9NISH1JZBoONN8BeTvQJcOHGkrI3Uyie2GqUwyyq_Oqu9ZrK_VYJcBThMQ9sAaRx-BOquPMqKRIN-zZs-KnkfcmTTvfU0pBBCEm8gbdeKgkKuToVrOL_kUT_5aRrIVmNJN6vXudhwGNhNUoEMNKtV8c7Qx4jd7deQjVILM/s320/Angers.jpg" width="320" /></a><br /><br /><p><br /> </p>Eelco Beinemahttp://www.blogger.com/profile/12900624601821490377noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-566737588777690950.post-87249702722517718642023-10-22T08:34:00.002-07:002023-10-22T08:34:53.571-07:00Platenkast 5 Nog geen genoeg van Schumann <p>Ik moet nog wel even bij Schumann blijven. Een van de beroemdste, populairste componisten - wie kent niet zijn <i>Träumerei? - </i>en tegelijkertijd ook ondergewaardeerd of misschien meer onbegrepe. Hij schreef een van de mooiste Celloconcerten, dat vaak niet het succes krijgt dat het verdient in de concertzaal. Om maar niet te spreken over zijn symfonieën, die maar weinig dirigenten en orkesten overtuigend kunnen uitvoeren. Of zijn strijkkwartetten. En dan is er nog veel repertoire wat bijna nooit uitgevoerd wordt, zoals de <i>Faust-szenen </i>of <i>Das Paradies und die Peri.</i> Dat waren ook geen stukken die ik op de plaat had. Naast de liederen was het natuurlijk de pianomuziek. <i>Papillons, Kinderszenen, Carnaval. </i>Van de <i>Nachtstücke </i>had ik een prachtige versie van Emil Gilels op een Russische persing. Veel gedraaid. Maar de ereplaats vandaag is voor Arturo Benedetti Michelangeli: <i>Faschingsschwank aus Wien. </i>Ik ben zelf net terug uit Wenen, dus dat komt goed uit.</p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiLlgwBK06X1AP3eeeJRb4gzCaqVgSL6xolU4Dc-KYu4jgRj3snOoDOIUNx4-PUzCIvuSWKuPlZ4eW1-juzS_PykUx6yjTd_drPxlCV4SyvdNzm7jCVyrxGqYhy62PxGcaP4zByllTSh3GbvAiTeBivcx7KeNaL38vtuwkLbPIP5lxWIS71WwHIrtbuz5GG/s240/ABM-foto.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="240" data-original-width="190" height="240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiLlgwBK06X1AP3eeeJRb4gzCaqVgSL6xolU4Dc-KYu4jgRj3snOoDOIUNx4-PUzCIvuSWKuPlZ4eW1-juzS_PykUx6yjTd_drPxlCV4SyvdNzm7jCVyrxGqYhy62PxGcaP4zByllTSh3GbvAiTeBivcx7KeNaL38vtuwkLbPIP5lxWIS71WwHIrtbuz5GG/s1600/ABM-foto.jpg" width="190" /></a></div><p></p><p>Het is een plaat uit een box met tien lp's. Een curieuze verzameling live-opnames onder de titel <i>The Classic Collection. </i>Beetje obscuur<i>. </i>Over de titel zal vast niet al te lang zijn nagedacht. Misschien wel over de keuze van repertoire en opnames hoewel ik daar geen systeem in kan ontdekken. Ik zal hem vermoedelijk voor een lage prijs uit een bak bij de V&D hebben geplukt, ofwel omdat een aantal van de uitvoerenden me aansprak of omdat ik bepaalde repertoire nog niet in bezit had.</p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj9dUny9S2U6vuwq8BSQEU1TQrazRf6RQSweP-9T-md_dcvCpYgHi7mXD7BuY3ADVg3RqAXZvt0uAW9AGx57q8gjLLq7FTw9Xv9OHI6eSGaK-O_B-jmvDc4qHeDi6MG_NKGmMC6ntvd8AaorzYI6ijCCV12rZ8Ir30cAjyniizqnLM0KZj_kElf7AhvjKdv/s4624/20230903_160153.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="4624" data-original-width="3468" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj9dUny9S2U6vuwq8BSQEU1TQrazRf6RQSweP-9T-md_dcvCpYgHi7mXD7BuY3ADVg3RqAXZvt0uAW9AGx57q8gjLLq7FTw9Xv9OHI6eSGaK-O_B-jmvDc4qHeDi6MG_NKGmMC6ntvd8AaorzYI6ijCCV12rZ8Ir30cAjyniizqnLM0KZj_kElf7AhvjKdv/s320/20230903_160153.jpg" width="240" /></a></div><br /> Furtwängler zit erbij met symfonieën van Tsjaikovski en Brahms, Bruno Walter met Mozart, Mitropoulos met Mahler. Ik zou ze nog eens moeten geen beluisteren. Misschien wel tekenend dat ik me alleen de enige zonder orkest kan herinneren: Benedetti Michelangeli, die op de andere kant een sonate van Chopin speelt. Alleen die Schumann, de b-kant van plaat 5, is blijven hangen. En dan van de vijf delen van <i>Faschingsschwank</i> vooral twee 'tussendelen'. <p></p><p>Het <i>Intermezzo </i>is groots en meeslepend. Twee handen spelen drie partijen. In het midden een waterval aan snelle passages, ondersteund door een stevige baslijn, en in de discant een meeslepende melodie, romantiek ten top. <i>Mit grösster Energie, </i>zoals Schumann voorschrijft, maar ook met de diepste gevoelens. Daar kon ik vanbinnen mee meezingen op emotionele momenten. Ik weet niet of een andere uitvoering me ook zo zou hebben aangesproken, maar dit was degene die ik had. En ik kende de reputatie van Michelangeli wel, had hem graag live gehoord. Daar had ik zeker voor naar het buitenland gemoeten met alle risico's van afzeggingen. Een excentrieke artiest, een enigma, waar ik later nog een paar mooie cd's van heb gekocht.</p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><iframe allowfullscreen="" class="BLOG_video_class" height="266" src="https://www.youtube.com/embed/_nDDY5F3P0U" width="320" youtube-src-id="_nDDY5F3P0U"></iframe></div><p>Fascinerend om te horen hoe hij de basnoten timet op de melodie. Vaak net iets eerder. Is het gretigheid, is het expressie, is het gemaniëreerd? Het overtuigt mij volledig.</p><p>Maar het toppunt is de <i>Romanze, </i>het tweede deel. Eigenlijk maar een paar maten, nog een 3 minuten. Een dalende lijn wordt een paar keer letterlijk herhaald. Ongelooflijk om te horen hoe elke noot zin krijgt, zeggingskracht. Wat mij betreft een <a href="https://www.youtube.com/watch?v=1MR-qysCZjM">moment</a> waarin je de hele groten herkent.</p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiavTAxz4wLp7dSNqboZY3MLZIY4Mhkh7TMSfil3Xwzmc6O-kxnYelsbAo0PrD6hU7PVm7KIatK22Edg1wiwyjwQjEOnw1GY_od6c1GNXjTUosjPiBaOl4Y66P-azd6ewJ9rkNNMYLYpkNhrVXEplfVevUaO1T4FgsAjALEAZbtUDhHXWpvYPS_D5D_74yi/s4624/20231020_223707.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="4624" data-original-width="3468" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiavTAxz4wLp7dSNqboZY3MLZIY4Mhkh7TMSfil3Xwzmc6O-kxnYelsbAo0PrD6hU7PVm7KIatK22Edg1wiwyjwQjEOnw1GY_od6c1GNXjTUosjPiBaOl4Y66P-azd6ewJ9rkNNMYLYpkNhrVXEplfVevUaO1T4FgsAjALEAZbtUDhHXWpvYPS_D5D_74yi/s320/20231020_223707.jpg" width="240" /></a></div><br /><p>Ik heb deze in mijn studentenkamer vaak gedraaid zonder dar ik er verder iets over wist. Op de plaat staat nauwelijks informatie. Tegenwoordig kun je op internet bijna alles opzoeken en blijkt het onderdeel van een recital in Warschau te zijn uit 1955. Michelangeli was jurylid bij het Chopin-concours en had zelf blijkbaar ook een paar optredens. Er zullen vast kandidaten onder het publiek onder het publiek hebben gezeten. Misschien wel Vladimir Ashkenazy, die een tweede prijs won, na de Pool Harasiewicz. In ieder geval werd Michelangeli hoorbaar geïnspireerd tot grootse prestaties, zoals ook aan de rest van dit fenomenale <a href="https://www.youtube.com/watch?v=1QpsECH3ySI&t=745s">recital</a> te horen is. Maar dat maakt allemaal geen onderdeel uit van mijn intieme momenten met deze zwarte schijf.</p><p>Ik vond nog ergens een verslag van de gedenkwaardige avond:</p><p class="MsoNormal"><span lang="EN-US" style="background: white; color: #333333; font-family: "Arial",sans-serif; mso-ansi-language: EN-US;">We were all riveted by
the very first bars of Bach’s <i>Chaconne,</i> as adapted by Busoni.
Then we heard a dazzling version of Beethoven’s Sonata in C major Op. 2, passed
through a vigorously youthful and fiery rendering of Schumann’s <i>Carnival
Pranks in Vienna</i> Op. 26, to be finally enraptured by Brahms’s <i>Variations
on a Theme of Paganini</i>! I remember how a silent shiver ran through the
balcony of the National Philharmonic Hall, where I had my seat directly behind
the jurors, all famous artists who gave their own recitals after the auditions
for the competition contestants. One after the other, they expressed their
ecstatic joy and undisguised amazement that such a thing as Arturo Benedetti
Michel- angeli’s pianism could exist on this earth. It was a reaction of
astonishment mixed with absolute rapture. The artist was called back many
times, and gave several encores, consisting of Scarlatti’s Sonata,
Mompou’s <i>Canzona e Danza,</i> and Chopin’s Waltz in E flat <span class="pbreak">← 9 | 10 →</span> major, which had only recently been
discovered and published. However, the audience did not want to let the artist
go, and with continuous applause and ovations forced him to give further
displays from the stage. Finally, the piano was closed up, but even that was of
little help, and so some of the lights in the hall were extinguished. But the
audience remained riveted to their seats, so moved were they by the rich
sensations of such brilliant playing. And I had heard the embodiment of my
artistic ideal!<o:p></o:p></span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><br /></div> <p></p>Eelco Beinemahttp://www.blogger.com/profile/12900624601821490377noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-566737588777690950.post-71560136542916089312023-08-31T03:05:00.000-07:002023-08-31T03:05:02.741-07:00Platenkast 4. Schumann<p> Kiezen uit je mooiste lp's, hoe doe je dat? Het <a href="https://philharmonischenotities.blogspot.com/2023/05/platenkast-1.html">begin</a> van deze serie was vanzelfsprekend. Goulds Goldbergvariaties heeft nu eenmaal een bijzondere positie die ik ook genoemd had in het interview in Intrada, waar dit allemaal begon. De <i>Tweede Mahler </i>als vervolg had direct te maken met de concerten bij het Philhamonisch. Bij de kennismaking met Mahlers symfonieën was de platenspeler voor mij destijds onmisbaar. Inmiddels heb ik dat repertoire al zo vaak en met zoveel dirigenten uitgevoerd en staan alle partituren in mijn kast dat er minder reden is om te luisteren. Toch was de ervaring interessant.</p><p>Ook de vorige aflevering had met orkestconcerten in Rotterdam te maken, hoewel het daarna nog een paar maanden duurde voordat ik een verhaal over de <i>Vijfde </i>van Beethoven en Karajan formuleerde. Twee iconen. En eigenlijk komt er dan teveel naar boven en moet je je vooral beperken om een leesbaar stukje te maken. Over de image, de marketing van deze dirigent en dat repertoire bijvoorbeeld. Hij had toch een soort monopolie, wekte vertrouwen en ontzag. Maar wàt maakte hem nou zo goed? Of was hij misschien niet zo goed als wij dachten? Als andere platen van hem aan bod komen hoop ik daar wel iets dieper in te duiken. Nu merkte ik dat ik vooral aansloeg op het uiterlijk van de platenhoes, de foto van Lauterwasser. Het logo van DGG, daar moeten we het ook nog een keer over hebben. Voor de afwisseling voel ik nu een behoefte aan kostbare kleinigheden, juweeltjes, die zeker zo belangrijk voor mij waren. Een eenvoudig lied van Schumann: <i>Der Nussbaum.</i></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><i><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj7sbO86oE4l6lDbMy8w3Jta4BemBvcXaZ6Agb1hrtCnGsQGnHDKe2n-D0URjfK2iFPHwx0x9Pl6IC_jfDp9rUpIRS81DMNQnC0fOurgj-Pe86mHOZ90O0Bt3y3sax2kgo70g8WCml4pEkqtfSGtUTF9JMdDMUlwAMaScIXZBh4VTeJ45-tLGMHt2UZFlE6/s4624/20230825_134602.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="4624" data-original-width="3468" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj7sbO86oE4l6lDbMy8w3Jta4BemBvcXaZ6Agb1hrtCnGsQGnHDKe2n-D0URjfK2iFPHwx0x9Pl6IC_jfDp9rUpIRS81DMNQnC0fOurgj-Pe86mHOZ90O0Bt3y3sax2kgo70g8WCml4pEkqtfSGtUTF9JMdDMUlwAMaScIXZBh4VTeJ45-tLGMHt2UZFlE6/s320/20230825_134602.jpg" width="240" /></a></i></div><p></p><p>Een kort nummer dat opviel, bleef hangen, me diep raakte binnen het brede repertoire op vijf langspeelplaten, een box met als titel <i>Les Introuvables d'Elisabeth Schwarzkopf. </i>EMI had er een hele serie van, waarvan ik later ook nog de 'onvindbare' kostbaarheden van Verdi en, dan inmiddels op cd, Wagners Ring kocht. Het was in een tijd dat je nog kon zoeken naar bijzondere opnames, voordat Youtube ermee vol stond. Schwarzkopf zal toen toch ruim vertegenwoordigd zijn geweest op de platenmarkt maar blijkbaar niet met deze uitvoeringen. Als echtgenote van een van de beroemdste en meest actieve opnameleiders, Walter Legge, had ze het voor het uitkiezen.</p><p>Een van hun grootste successen was <i>Der Rosenkavalier </i>met Karajan in 1956 in Londen, waar ze de Marschallin zong. In deze box kun je horen hoe ze, ook met Karajan, al in 1947 in Wenen een scene uit dezelfde opera, maar dan als Sophie, zingt. Heerlijk en waarschijnlijk nog steeds niet bij velen bekend: </p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><iframe allowfullscreen="" class="BLOG_video_class" height="266" src="https://www.youtube.com/embed/U5ybEoGdVvU" width="320" youtube-src-id="U5ybEoGdVvU"></iframe></div>Maar voordat we al te veel uitweiden over al het andere moois, het is <i>Der Nussbaum </i>die me is bijgebleven. En waarom dan eigenlijk? De kracht van Schumann als liedcomponist? <i>Dichterliebe </i>is voor mij een van de grote meesterwerken uit de Duitse romantiek, maar daar draagt de tekst van Heine volop aan bij. En daar vormen de liederen een verhalend geheel. De <i>Myrthen opus 25 </i>zijn meer een bos bloemen en geschreven door Robert voor zijn Clara als huwelijkscadeau. 26 liederen, zoveel als de letters van het alfabeth en als het derde lied dan staat voor de C van Clara dan maakt dat <i>Der Nussbaum </i>nog extra dierbaar.<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><iframe allowfullscreen="" class="BLOG_video_class" height="266" src="https://www.youtube.com/embed/wBasXoYDHUA" width="320" youtube-src-id="wBasXoYDHUA"></iframe></div><div><br /></div><div>Julius Mosen, was geen dichter van het niveau Heine maar dat heeft voor een componist ook zo zijn voordelen. Of zoals ik toevallig vorige week bij Thomas Mann las: '<i>Ich habe oft sagen hören, ein Gedicht dürfte nicht zu gut sein, um ein gutes Lied abzugeben. Die Musik sei viel besser daran bei der Aufgabe, das Mässige zu vergolden. So glänzt virtuose Schauspielkunst am hellsten in schlechten Stücken.' (</i>Doktor Faustus, hoofdstuk XXVII). Ik weet niet of de vergelijking helemaal opgaat. En ik snap Schumanns keuze helemaal als ik lees over de bloesems, die naar elkaar fluisteren over een meisje en een bruidegom over een jaar. De zorgeloze tedere melodie als van een volkslied zingt Schwarzkopf met alle aandacht voor detail. Tekstbehandeling tot kunst verheven. 'Zart' en 'zierlich' worden in de klank vertaald en het fluisteren bewaard voor het slot van het lied. Een enkele volgorde en zelfs een woord is veranderd. Maar, met alle waardering voor haar, is het vooral de pianist die me meeneemt. Vanaf de eerste maten, die eigenlijk een nazin vormen, die eindeloos herhaald gaat worden. Gerald Moore was in zijn tijd misschien wel de ideale liedbegeleider, had terecht een enorme reputatie. Hij speelt dienend, eenvoud in de hoogste graad, maar vertelt misschien nog wel meer het verhaal van de componist dan de sopraan. Ik kom niet achter zijn geheim, maar dat is misschien ook wel het mooiste. Een vergelijking met een latere opname van haar met Geoffrey Parsons werkt misschien verhelderend?<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><iframe allowfullscreen="" class="BLOG_video_class" height="266" src="https://www.youtube.com/embed/O9NOByC_jY4" width="320" youtube-src-id="O9NOByC_jY4"></iframe></div>Wat meteen opvalt is het langzamere tempo. Raadselachtig, moeilijk te rijmen met het <i>Allegretto </i>in de partituur. Dat kan de invloed van de pianist zijn, maar misschien ook het ontbreken van Legge aan Schwarzkopfs zijde. Hoewel ik er lang niet meer naar geluisterd heb zijn mijn oren teveel gewend aan mijn favoriet. Tegelijk voel ik de behoefte om weer vaker het liedrepertoire tot me te nemen. Het hoeft niet altijd veel tijd te kosten en kan zo bevredigend zijn. Schumann natuurlijk, maar ook Schubert, Brahms, Wolf. Misschien zelfs Beethoven. Niet de eerste om aan te denken, maar wel het eerste nummer op de plaatkant voordat deze Schumann klonk. En ik kan me niet voorstellen dat ik die vaak heb overgeslagen. Met een tekst van Goethe. Over grote dichters gesproken.... <i>Wonne der Wehmut: <div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><iframe allowfullscreen="" class="BLOG_video_class" height="266" src="https://www.youtube.com/embed/mj5mPtv-H34" width="320" youtube-src-id="mj5mPtv-H34"></iframe></div><br /></i></div>Eelco Beinemahttp://www.blogger.com/profile/12900624601821490377noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-566737588777690950.post-57675539400340553242023-08-24T05:27:00.000-07:002023-08-24T05:27:00.204-07:00Platenkast 3. Beethoven 5<p class="MsoNormal">De tijd dat ik lp’s kocht om repertoire te leren kennen ligt
inmiddels natuurlijk ver achter me. Dat kun je je nu helemaal niet meer
voorstellen. Maar ooit was zelfs de Vijfde van Beethoven voor mij terra
incognita en zou Karajan mijn gids worden. Ik heb weinig herinneringen aan die
eerste keren dat ik luisterde maar zie de lp-hoes nog zo voor me. Het was een
aanschaf via een boekenclub. Eens in de zoveel tijd moest je een boek uit de
selectie kopen en als alternatief, voor als je niet kon kiezen, boden ze ook
een beperkt aantal grammofoonplaten aan. Zo kwam deze opname, samen met de
Zesde, in mijn bezit. Maar nu ik hem weer tevoorschijn haal, blijkt de hoes er toch
anders uit te zien dan ik dacht.</p><p class="MsoNormal"></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjzcnGQoUOMPk993RL6P0zpNeZ527FGqs9K2I1fBcjQmBZJWramwa1Dn_KOFL7g9DPdSfHFbKQ3TgBHIs4GvYinRPXwJ5lxJGXH6_blSpSJhJ1PXQ9wCBzXA0L9OTyy_fjo_xmffL5jpkk1f3vW98-HJJPI4UyYyjV-7456JZZQbSu0IaNSuQ7JxDrRlbS5/s4624/20230822_121036.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="3468" data-original-width="4624" height="240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjzcnGQoUOMPk993RL6P0zpNeZ527FGqs9K2I1fBcjQmBZJWramwa1Dn_KOFL7g9DPdSfHFbKQ3TgBHIs4GvYinRPXwJ5lxJGXH6_blSpSJhJ1PXQ9wCBzXA0L9OTyy_fjo_xmffL5jpkk1f3vW98-HJJPI4UyYyjV-7456JZZQbSu0IaNSuQ7JxDrRlbS5/s320/20230822_121036.jpg" width="320" /></a></div><br /><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><span style="text-align: left;">De zwart-wit foto uit mijn geheugen siert niet de </span><i style="text-align: left;">Vijfde </i><span style="text-align: left;">maar
de </span><i style="text-align: left;">Pastorale. </i><span style="text-align: left;">Een foto van onderaf genomen, de dirigent als heerser. De hoes van
de </span><i style="text-align: left;">Vijfde </i><span style="text-align: left;">is anders, informeler en in kleur. Karajan meer luisterend dan bepalend wat er moet gebeuren. Vrijetijdskleding, met het boordje
van een overhemd dat maar aan één kant boven zijn trui uitsteekt.
Microfoonstandaards zijn zichtbaar dus de foto zal tijdens een opnamesessie
gemaakt zijn. Maar het kan ook zijn dat de dirigent hiervoor geposeerd heeft aan de belichting te zien. Over de naam van de fotograaf geen twijfel:
Siegfried Lauterwasser. Zelden zal een samenwerking tussen dirigent en
fotograaf zo intensief zijn geweest als tussen hen. Ik weet niet precies welke rol Lauterwasser
gespeeld heeft in het beeld en daarmee voor een deel ook het succes van de dirigent, maar zijn naam lijkt onlosmakelijk verbonden aan Karajans beeldmateriaal. Dit
interview biedt daar nog een interessante blik op: </span><a href="https://www.youtube.com/watch?v=Ymj4H_vUl1M" style="text-align: left;">https://www.youtube.com/watch?v=Ymj4H_vUl1M</a> <div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj_RCeHdZut3B1vBPdOVr1iOMDj-CL-EXrgH6nEZLR-pci5NDJvqRgmMZVAIPrpdhwWhYl_WnFh_IVHtbIMOUL7tobDYRrRAyJO5xBXCi9Sx90_2BibA2RhI9r3lSAjyTEZ94hoF07BKRxlyT1qGjnVuijqCiGsWVhT1Bvyw6sEyRCo8aXKue0k9mzJzR0X/s4624/20230822_121101.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="4624" data-original-width="3468" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj_RCeHdZut3B1vBPdOVr1iOMDj-CL-EXrgH6nEZLR-pci5NDJvqRgmMZVAIPrpdhwWhYl_WnFh_IVHtbIMOUL7tobDYRrRAyJO5xBXCi9Sx90_2BibA2RhI9r3lSAjyTEZ94hoF07BKRxlyT1qGjnVuijqCiGsWVhT1Bvyw6sEyRCo8aXKue0k9mzJzR0X/s320/20230822_121101.jpg" width="240" /></a></div></div><p>Gevoelsmatig zou ik de informelere foto eerder met de
6<sup>e</sup> dan met de 5<sup>e</sup> geassocieerd hebben, maar misschien zijn het
twee verschillende edities, heruitgaven die in de uitverkoop moesten omdat er weer
een nieuwe versie gemaakt zou worden. Zo heb ik ook nog een Negende, opgenomen in dezelfde
periode, die er weer heel anders uitziet. Van alle keren dat Karajan alle Beethovens heeft opgenomen heeft deze eerste Berlijnse reeks de
beste naam, zoals ook bevestigd wordt in dat filmpje. </p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg3j7XZV6_zInM5SjD36DM5kicBl2cyPB2la0RJJXRUWNFQ9UTVZ46-HULC3NNTy_yFRDr23jOWkZeRKr4Xfudjr9XT1iA0xgyWE4_0aQ2lM_gvP6Qmn0QxP3R4TQaAkV2x09lZ_iUsgRW88LjqTm7mRa1EIu2DBdVHoEK9k2twt0h28dCz0HkZrH3KdqiU/s4624/20230822_121128.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="4624" data-original-width="3468" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg3j7XZV6_zInM5SjD36DM5kicBl2cyPB2la0RJJXRUWNFQ9UTVZ46-HULC3NNTy_yFRDr23jOWkZeRKr4Xfudjr9XT1iA0xgyWE4_0aQ2lM_gvP6Qmn0QxP3R4TQaAkV2x09lZ_iUsgRW88LjqTm7mRa1EIu2DBdVHoEK9k2twt0h28dCz0HkZrH3KdqiU/s320/20230822_121128.jpg" width="240" /></a></div><p></p><p>Ik herinner me niet goed
wat me destijds zo heeft aangesproken. Er zit energie in, een vol orkest in een
ruime akoestiek (de Jesus Christus Kirche), minder perfect dan ik gedacht had, maar zeer
overtuigend. Wel wat weinig muziek voor een langspeelplaat. </p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi8_HmX-73qYo96vq59YHrnNPkKECDPCvlWKfEwO4UruvZRYBpFVVDRkLyw-ccdhot9fiCp-YPQT4eKIe5UsPlzkM443OcLhXQ6q8JCagUduj0msBsMqIENLeo_YMAiDu9Pa0fs47CIjUKZxqYgorhfE5aOw2n54mL9VH0Y7GNWFVP7nYrTE7jxaR1uWUzx/s4624/20230822_121217.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="4624" data-original-width="3468" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi8_HmX-73qYo96vq59YHrnNPkKECDPCvlWKfEwO4UruvZRYBpFVVDRkLyw-ccdhot9fiCp-YPQT4eKIe5UsPlzkM443OcLhXQ6q8JCagUduj0msBsMqIENLeo_YMAiDu9Pa0fs47CIjUKZxqYgorhfE5aOw2n54mL9VH0Y7GNWFVP7nYrTE7jxaR1uWUzx/s320/20230822_121217.jpg" width="240" /></a></div><br />Ik merk dat ik er nu weinig connectie meer mee heb. Waarschijnlijk
heeft de ontwikkeling van de interpretatie in de loop der tientallen jaren met mensen als Harnoncourt en
Brüggen het voor mij lastiger gemaakt om hier nog in mee te gaan. Het vibrato, vooral in de violen, vind ik vaak echt storend, terwijl het
ook niet de magie heeft van sommige echte oude opnames. Toch zitten er zeker prachtige dingen in. De opbouw en het tempo van het tweede deel bevallen mij
zeer. En de manier waarop hij tegen het eind van de finale tempo terugneemt
vind ik heel overtuigend. Er zullen zeker nog steeds genoeg liefhebbers voor
zijn, maar ik zoek de kwaliteiten van Karajan liever in ander repertoire.
Daarover vast later meer. <p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><iframe allowfullscreen="" class="BLOG_video_class" height="266" src="https://www.youtube.com/embed/5Ie88sLSGgo" width="320" youtube-src-id="5Ie88sLSGgo"></iframe></div><br /><p><br /></p><p><br /></p><p><br /></p><p><br /></p>Eelco Beinemahttp://www.blogger.com/profile/12900624601821490377noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-566737588777690950.post-72558520559479311512023-05-20T03:37:00.000-07:002023-05-20T03:37:12.726-07:00Platenkast 2 Mahler<p></p><p><span style="color: black; font-size: 13.5pt;">Ik heb er weer met volle teugen
van kunnen genieten, die Tweede Mahler afgelopen week. Ook al heb ik hem al vaker gespeeld, het is altijd weer een bijzonder spektakel. Dat geldt misschien voor elke symfonie
van Mahler, bij ons ook meestal voorbehouden aan de chef of een andere hoog
gewaardeerde dirigent, maar deze Tweede heeft nog wel wat meer toeters en bellen,
koor, solisten, koperblazers achter het podium en een orgel als kers op de taart,
dan de meeste andere. Zonder oneerbiedig te willen klinken, want het is prachtige
en over de verschillende delen zeer gevarieerde muziek. Dat moet voor de collega’s die deze
symfonie, of zelfs Mahler, wel voor het eerst speelden een overweldigende ervaring
zijn geweest. Ook Lahav had hem nooit eerder gedaan, zei hij, wat verbazing wekt
als je hoort hoe diep hij al in deze partituur is doorgedrongen. Ooit was Mahler voor
mij onbekend terrein, als speler en als luisteraar. De eerste noten die ik gespeeld heb waren de <i>Lieder
eines fahrende Gesellen, </i>toevallig misschien wel de meest laagdrempelige
binnenkomer. Met de Vierde symfonie als volgende halte viel het ook nog wel
mee. Inmiddels is alles wel meerdere keren langs gekomen. Het nieuwe is er af, maar het blijft een zoektocht.</span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjRx5cqGsBYFLH-CGSJkzwdzglFGlk-lhBgbaXAW5yBsDAAllYrpz3g_HCiNChJTL0JUYSJY9by0V5R3Ll14kYjJbZWu_CTE1eEbQR3m6cW6avaI9_sOaYAHfDqZCQjUGZlA6SCvZE2ipe8NMy46wtpDiBRMaByRMZJa8Z_sLP_ZTMhuclSO4-ASIMErQ/s4624/20230512_100753.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="4624" data-original-width="3468" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjRx5cqGsBYFLH-CGSJkzwdzglFGlk-lhBgbaXAW5yBsDAAllYrpz3g_HCiNChJTL0JUYSJY9by0V5R3Ll14kYjJbZWu_CTE1eEbQR3m6cW6avaI9_sOaYAHfDqZCQjUGZlA6SCvZE2ipe8NMy46wtpDiBRMaByRMZJa8Z_sLP_ZTMhuclSO4-ASIMErQ/s320/20230512_100753.jpg" width="240" /></a></div><p></p><p><span style="color: black; font-size: 13.5pt;">Bij het begin van die zoektocht had ik veel profijt van mijn platenspeler. Het was hard werken, het bleef lange tijd een weerbarstige materie
om in door te dringen, maar ik had gelukkig die grote zilveren box van
Philips, die alleen al door zijn volume meteen in het oog springt in mijn platenkast. Zestien zwarte schijven waarop Bernard Haitink zijn, toen nog niet
koninklijke, Concertgebouworkest dirigeert in Mahlers <i>Complete Symphonies.</i><span style="mso-spacerun: yes;"> E</span>cht compleet vind ik het niet zonder <i>Das
Lied von der Erde</i>. De Tiende, door anderen voltooid, is dan nog een ander verhaal. Daarvan dirigeerde Haitink, net als Abbado en Bernstein alleen
het Adagio, overigens de enige Mahler die ik ooit met hem in Rotterdam heb mogen spelen. Over zijn Tweede in 1990 hoor ik nog steeds veel lovende verhalen van collega’s die er wel bij waren en bij de Zevende, kort daarna, zat ik helaas ook nog niet in het orkest. Maar ik ben dus wel door Haitink de wereld van Mahler binnen geleid.</span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><span style="color: black; font-size: 13.5pt;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgUVjecbGW4OXWSBj4CHSe8QrOGFdII1_xteRUA-IgQZL1H-WzorptpaiiLDaO7BJ2rSMJlUWvqWY5NZMRHf0TUVKVfz1Mv54cMhRX5hmq64xXXZLz8mIR7jJKyeuuxxQmRwF8PX0d1QXDD9Cv0cc9t0-PpFh6gj2P53bhXuaNyfKB0j0MP7NER_Co88A/s4624/20230519_184632.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="4624" data-original-width="3468" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgUVjecbGW4OXWSBj4CHSe8QrOGFdII1_xteRUA-IgQZL1H-WzorptpaiiLDaO7BJ2rSMJlUWvqWY5NZMRHf0TUVKVfz1Mv54cMhRX5hmq64xXXZLz8mIR7jJKyeuuxxQmRwF8PX0d1QXDD9Cv0cc9t0-PpFh6gj2P53bhXuaNyfKB0j0MP7NER_Co88A/s320/20230519_184632.jpg" width="240" /></a></span></div><p></p><p><span style="color: black; font-size: 13.5pt;">Ze golden indertijd als de standaard, deze platen, bekroond met een
Edison, en ik kan nog wel horen waarom. Evenwichtig
opgebouwde uitvoeringen met een helder klankbeeld, waardoor je prima hoort wat je moet
horen. Ideaal dus voor mijn toen onervaren oren, die er nog steeds van kunnen genieten. De naam van opnameleider Jaap van Ginneken moet daarbij genoemd
worden. Later, zeker na een overweldigend concert van Bernstein met de Negende, ging ik zoeken naar wildere uitvoeringen, extremer, spannender, dramatischer, hoewel de concertervaring, zo essentieel bij Mahler, met een opname nooit benaderd kan worden. Maar de uitvoering van Otto Klemperer, opgenomen tijdens een Holland Festival, ook weer in diezelfde zaal, komt aardig
in de richting. Met deze ervaren dirigent, die ooit nog in aanwezigheid van de componist het
bühneorkest in de Tweede gedirigeerd had, en die, net als Mahler, gepokt en gemazeld was
in het operatheater en een soliste die weet dat ze niet lang meer te leven
heeft ontstond in de zaal een uniek drama. Met haar unieke stem zong Kathleen Ferrier ontwapenend vanuit haar hart <i>Der Liebe Gott will mir ein Lichtchen
geben, wird leuchten mir bis an das ewig selig Leben, </i>vlak voordat het orkest zich
met een daverende <i>Schreckensfanfare </i><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>in de finale stort. Hier hou je je ogen niet droog:</span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><iframe allowfullscreen="" class="BLOG_video_class" height="266" src="https://www.youtube.com/embed/2BYvvhznAI0" width="320" youtube-src-id="2BYvvhznAI0"></iframe></div><p><span style="font-size: 13.5pt;">Het zou kunnen zijn dat deze week
mijn laatste keer Mahler 2 maar zeker niet de laatste Mahler. Ik zie volgend seizoen alweer een uitdagende Zesde gepland. Iemand vroeg mij deze week naar mijn favoriet. 'Degene die we nu
spelen' is dan een logisch en zeker ook eerlijk antwoord, maar los daarvan kies ik dan waarschijnlijk voor de symfonie die geen symfonie genoemd mocht worden, die
ontbreekt in de zilveren box van Philips, </span><i style="font-size: 13.5pt;">Das Lied von der Erde. </i><span style="font-size: 13.5pt;">Twee prachtige
platen had ik later aangeschaft, beide legendarische opnames. Op de ene dirigeert
Klemperer, op de andere zingt Ferrier, met Bruno Walter als dirigent. Walter
stond nog veel dichter bij Mahler en dirigeerde na diens dood de
wereldpremière. Toch heb ik voorlopig een lichte voorkeur voor Klemperer, met
Christa Ludwig en Fritz Wunderlich als prachtige solisten. Misschien moet ik ze toch nog eens rustig
vergelijken.</span></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><span style="font-size: 13.5pt;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgbEBzAja9qzZ7Ekq13bb1BNbEop3C2ueVwg9VlFaLqQ8-PrAdlo6jjICSyq85F1SGTzSQr9Vur0dHytXUMO4AHqO7ekliUqg3k-dm-Ihm8hBas_2DeUXzkf6PeEXfmCGif3b3td_XLNHvcM9utOnm8AeZ33zLFb4ZnpaXTuGYkbpsQb_XrdtBOckHdqw/s4624/20230519_184734.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="3468" data-original-width="4624" height="240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgbEBzAja9qzZ7Ekq13bb1BNbEop3C2ueVwg9VlFaLqQ8-PrAdlo6jjICSyq85F1SGTzSQr9Vur0dHytXUMO4AHqO7ekliUqg3k-dm-Ihm8hBas_2DeUXzkf6PeEXfmCGif3b3td_XLNHvcM9utOnm8AeZ33zLFb4ZnpaXTuGYkbpsQb_XrdtBOckHdqw/s320/20230519_184734.jpg" width="320" /></a></span></div><span style="font-size: 13.5pt;"><br /></span><p></p><br /><p></p>Eelco Beinemahttp://www.blogger.com/profile/12900624601821490377noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-566737588777690950.post-27787728961808233942023-05-08T06:26:00.000-07:002023-05-08T06:26:22.463-07:00Naar Mahler met een podcast?<p>De podcast als medium kan zich in een snel groeiende belangstelling verheugen. Onze koning bedient zich er van en ikzelf kan me, tot mijn eigen verbazing, inmiddels ook tot de fans rekenen. Ik moet er nog wel een geschikt tijdstip en plek voor vinden - onderweg, in de sportschool - en een weg zoeken in het enorme aanbod dat voorhanden is. Op dit moment zijn er een paar favorieten zoals Vullings en Van der Wulp voor de politiek, Femke van der Laan voor persoonlijke interviews en Benjamin McEvoy voor de wereldliteratuur. Af en toe een nieuw gedicht laten voordragen en toelichten door Ellen Deckwitz kan me inspireren maar op het gebied van de klassieke muziek heb ik het nog niet erg gevonden. Hoewel een nieuw initiatief van vier collega's er veelbelovend uitziet.</p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiyeTFEatplojC8BgsqveR6WuFtD3hxKFflbbTxEudIb2MGOIgKSMtA95FcbF0rxJh10ER_YwsqGctYNW4ARaAldG_vI3WHCN2GQqckluNZxeLKictTT_FF6t3HzHSZNls_3VTwFpKnxhayGo0yMdwgbH3iwvboDKI-AWd1WWrMfaieSWM32QXMuJAloQ/s4624/20230507_135954.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="4624" data-original-width="3468" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiyeTFEatplojC8BgsqveR6WuFtD3hxKFflbbTxEudIb2MGOIgKSMtA95FcbF0rxJh10ER_YwsqGctYNW4ARaAldG_vI3WHCN2GQqckluNZxeLKictTT_FF6t3HzHSZNls_3VTwFpKnxhayGo0yMdwgbH3iwvboDKI-AWd1WWrMfaieSWM32QXMuJAloQ/s320/20230507_135954.jpg" width="240" /></a></div><br /><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><span style="text-align: left;">En als ik dan denk aan een groot, misschien wel ondoorzichtig, orkestwerk als de Tweede van Mahler, die we deze maand een paar keer spelen, kan ik me dat best voorstellen als geschikt onderwerp voor een podcast. Je zou er als luisteraar baat bij kunnen hebben als iemand je de weg wijst in het Mahleriaanse labyrint. Boeken zijn er genoeg, maar wie gaat die lezen? Er is gelukkig nog altijd een programmatoelichting die in de zaal zal liggen en via de </span><a href="https://www.rotterdamsphilharmonisch.nl/agenda/herdenkingsconcert-mahler-2" style="text-align: left;">website</a><span style="text-align: left;"> wordt aangeboden. Maar ons orkest biedt sinds enige jaren ook een podcast aan, waarin Floris Don, de man die de programma's verzint en Bart Diels, de man die ze verkoopt, met elkaar een boom opzetten over te spelen repertoire. Ik heb ze nog niet gehoord over deze Mahler maar het zijn twee wandelende muziekencyclopedieën, dus ik ga ervan uit dat er weer genoeg zinvolle informatie over het repertoire en wat dat voor ons orkest betekent in begrijpelijke taal over tafel zal gaan. </span></div><p></p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhil6PASbZIUOEOXFdGxpAtfMVrFDGOjC1SdMzJ0-TlK3Y_dL2XLHzBTgaTqtwpwdDrS0xEbA7kvHI7oho8aEM-yLnGfQaol5ogLAUOivjJ_mfdtU4DEZUCX3W6j1l2PFPziHC6_EHyJHriRGxm8gG49Nes2kGHrvEbdIqgtlqLv6ZjIhcKb0bzzXd67g/s4624/20230507_140016.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="3468" data-original-width="4624" height="240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhil6PASbZIUOEOXFdGxpAtfMVrFDGOjC1SdMzJ0-TlK3Y_dL2XLHzBTgaTqtwpwdDrS0xEbA7kvHI7oho8aEM-yLnGfQaol5ogLAUOivjJ_mfdtU4DEZUCX3W6j1l2PFPziHC6_EHyJHriRGxm8gG49Nes2kGHrvEbdIqgtlqLv6ZjIhcKb0bzzXd67g/s320/20230507_140016.jpg" width="320" /></a></div><p></p><p>Iets laagdrempeliger en meer gericht op de rol van de musici op en achter het podium is de gloednieuwe podcast die een 'blik onder de motorkap' belooft met als titel <a href="https://www.online-radio.nl/podcast/een-toontje-lager">Een toontje lager</a>. Geen recept om het songfestival te winnen, zo is inmiddels gebleken, maar dat is ook niet hun bedoeling. Vol humor en persoonlijke verhalen boden ze in de eerste afleveringen bovendien regelmatig onverwacht interessante inzichten in de stukken die we spelen, dus dat kan bij Mahler ook iets boeiends op gaan leveren. Een aanrader!</p><p>Ook elders is wel wat te vinden. Onze klassieke radiozender heeft al een heel archief aan podcasts waaronder een Mahler-serie die in 2020 werd opgenomen voor het (afgelaste) Mahlerfestival in Amsterdam. Presentator Hans van den Boom, een voor velen bekende stem, praat hierin vol enthousiasme over de <a href="https://www.nporadio4.nl/klassiek/mahler/d44e3179-6c26-4c90-8c3a-454ee8e95c0e/podcast-gustav-mahler-aangenaam">Tweede</a> als de favoriete symfonie van zijn favoriete componist. Het gaat niet heel diep maar dat is misschien juist wel geschikt vooral voor degenen die nog kennis moeten maken met dit grootse werk.</p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgrsZTtSzz0pFu7fEplUjmFc5Ihd5a_2DN5b6gPXNHehxUC4OrCEo3JLtx0nFyPVqClDBjaB1Gh1nUlacMW7DGAwx5zSAfenTB-xNzdldsrhMd35RybS5pWeTOFWuiwbMJvL8pHF9YoMaRkzNp9qTcMddR2e3gV-BLLnGZEU6pbJ3eHghrUdlbKQd4uow/s4624/20230507_140447.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="3468" data-original-width="4624" height="240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgrsZTtSzz0pFu7fEplUjmFc5Ihd5a_2DN5b6gPXNHehxUC4OrCEo3JLtx0nFyPVqClDBjaB1Gh1nUlacMW7DGAwx5zSAfenTB-xNzdldsrhMd35RybS5pWeTOFWuiwbMJvL8pHF9YoMaRkzNp9qTcMddR2e3gV-BLLnGZEU6pbJ3eHghrUdlbKQd4uow/s320/20230507_140447.jpg" width="320" /></a></div><p></p><p>Voor wie tijd heeft, dieper wil doordringen in de materie en een beetje Engels verstaat ben ik enthousiast over het initiatief van de Amerikaanse radioproducer Aaron Cohen: <a href="https://www.theworldofgustavmahler.org/season2.html">Embrace Everything</a>. Elk seizoen, in chronologische volgorde, behandelt hij, samen met een groot aantal medewerkers, musici en wetenschappers, een van de symfonieën van Mahler. De Tweede is al aan de beurt geweest en dus terug te luisteren. Wat ik mooi vind aan deze podcast is dat ze het onderwerp van veel kanten bekijken, behoorlijk de diepte in gaan, voldoende muzikale voorbeelden laten horen en het zo redelijk laagdrempelig houden. Zo worden er verbindingen gelegd met Beethoven, Mozart, Bach, Schubert en Wagner. Goethe en Schopenhauer komen ter sprake maar natuurlijk ook de sprookjeswereld van <i>Des Knaben Wunderhorn</i> die in de delen 3 en 4 zo'n grote rol speelt. Er wordt vanuit de uitvoerenden gedacht, een trompettist, een bassist, de kunst van het rubato spelen, van het glissando, het idioom van de volksmuziek. Al die zaken die zo bepalend zijn voor een goede Mahler-uitvoering. Je moet er wel, zoals gezegd, even de tijd voor nemen maar het levert volgens mij zowel de kenner als de nieuwkomer een schat van informatie op om nog meer te genieten van een uitvoering, die zonder twijfel prachtig gaat worden. </p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><iframe allowfullscreen="" class="BLOG_video_class" height="266" src="https://www.youtube.com/embed/T2xnI_4WSKU" width="320" youtube-src-id="T2xnI_4WSKU"></iframe></div><br /><p></p><p><br /></p><p><br /></p><p><br /></p><p><br /></p><p><br /></p><p><br /></p><p><br /></p><p> </p>Eelco Beinemahttp://www.blogger.com/profile/12900624601821490377noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-566737588777690950.post-37968672026050019612023-05-05T11:33:00.003-07:002023-05-05T11:33:52.317-07:00Platenkast 1<p>De <i>Intrada </i>van vorige maand bevatte niet alleen mijn gebruikelijke column maar ook een interview met mij voor de rubriek <i>De platenkast. </i>Het bleek een onderwerp dat me nog steeds na aan het hart gaat. Meer dan ik verwacht had, dus kon ik er in de column verder op door mijmeren en ga ik hier rustig nog een paar afleveringen door. De platenkast als beeld van een deel van je muzikale verleden. En vast nog meer dan het muzikale deel. Vele gelukkige uren heb ik met mijn lp's doorgebracht. Luisterend, zoekend in platenwinkeltjes. Een gevoel van weemoed, van nostalgie kleeft er inmiddels aan de grammofoonplaten die nog in mijn kast staan. Gelukkig doet de platenspeler het nog, hoewel enige revisie geen kwaad kan, dus wat let me om die weer eens vaker te gebruiken?</p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgUTOGf6NcekAE1gsbOfUYDRP7sakZycMlm8O4ijznk3IVyAinHD85rhMxF78n7hNv-QTERNXc4gSOQN_4ktB4RqnHyEZZ4i8zW6zi-7QSlRDQrme7TxDRa1Nog30kgqXcSp-LAWxTfW7Ju3YHZ3cCtXKE4E0IfoyENYPm2CQgA_tmpW8E609L2zevokg/s4624/20230504_110535.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="4624" data-original-width="3468" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgUTOGf6NcekAE1gsbOfUYDRP7sakZycMlm8O4ijznk3IVyAinHD85rhMxF78n7hNv-QTERNXc4gSOQN_4ktB4RqnHyEZZ4i8zW6zi-7QSlRDQrme7TxDRa1Nog30kgqXcSp-LAWxTfW7Ju3YHZ3cCtXKE4E0IfoyENYPm2CQgA_tmpW8E609L2zevokg/s320/20230504_110535.jpg" width="240" /></a></div><p></p><p>Ik weet nog niet of deze zoektocht naar de ervaringen van toen veel op gaat leveren. Ik ben wel vaker aan ambitieuze projecten begonnen om toch vroegtijdig te stoppen. De nieuwe ervaringen van het beluisteren kunnen het onderzoek in de weg staan. Misschien kan Proust me nog een beetje helpen. Het eerste deel van zijn <i>Op zoek naar de verloren tijd </i>ligt toevallig, in twee Nederlandse vertalingen, voor herlezing naast mijn bed<i>.</i> Hoe werkt de herinnering, hoe dichtbij kun je komen bij je luisterervaringen van toen? De onbevangenheid van de eerste keer is sowieso weg. En alles wat je in de tussenliggende jaren gehoord en gespeeld hebt kun je moeilijk negeren, dus misschien wordt het een heilloze onderneming, die meer over nu dan over toen zal gaan. We zullen zien.</p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgLb7H3EfSGyeacBDwA3Zo3pUK_5SfPk0cXfZeGohQ2gkc9kFQeIHxLLADyzSmm1TeVHKULKP_eeStHDfBuYgZxbLiB86iQkTq7LwJYVnReHT9sqRrCiM_d4gc5Y-easfaSWlkGl-KUcnqTfSkxXhM00M5hoG0SOtVaTG4iAIIH2Q1dINOXt1xIO3oC3A/s4624/20230504_112346.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="4624" data-original-width="3468" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgLb7H3EfSGyeacBDwA3Zo3pUK_5SfPk0cXfZeGohQ2gkc9kFQeIHxLLADyzSmm1TeVHKULKP_eeStHDfBuYgZxbLiB86iQkTq7LwJYVnReHT9sqRrCiM_d4gc5Y-easfaSWlkGl-KUcnqTfSkxXhM00M5hoG0SOtVaTG4iAIIH2Q1dINOXt1xIO3oC3A/s320/20230504_112346.jpg" width="240" /></a></div><br /><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><span style="text-align: left;">Een logische plaat om mee te beginnen, ook genoemd in het interview, is de opname waar pianist Glenn Gould zijn muzikale leven mee afsloot: de Goldbergvariaties. Ik heb in een eerdere </span><a href="https://www.domesticarotterdam.nl/blog-goldberg/" style="text-align: left;">tekst</a><span style="text-align: left;"> al uitgesproken hoe dat stuk in de loop der jaren steeds weer bij mij terugkeerde, me gezelschap hield, tot de concerten afgelopen weken met Domestica Rotterdam in de Laurenskerk en het Museum van Oudheden in Leiden. En ook daarmee was het nog niet afgelopen. Jean Rondeau, de klavecinist die onlangs bij het Philharmonisch als solist optrad, en die ik in de vorige </span><a href="https://philharmonischenotities.blogspot.com/2023/04/perfect-programma.html" style="text-align: left;">aflevering</a><span style="text-align: left;"> had voorgesteld met een filmpje over diezelfde Goldbergvariaties, koos het thema na een van de concerten als toegift. Vanuit een improvisatie kwam hij uit bij de Aria en het voelde alsof het speciaal voor mij was, op de dag van mijn verjaardag. <div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgn8NDIh5j72GvCTGmc-GXgWsMSpBpssnJK74G28EgqN6TsJIKF7s3DBd1aU6XZTaS91TdTmvaZDEI71dpfLkrpC6_f74wXWdZIzZTGod5bAAI9x42Ouwxt6wD4uzE-NeYrUyhucS1syrz99FmAj_9C6J8RO9eZOEYDC9broqEbzjR71eUaVMs1I1QsIg/s4624/20230504_110715.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="4624" data-original-width="3468" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgn8NDIh5j72GvCTGmc-GXgWsMSpBpssnJK74G28EgqN6TsJIKF7s3DBd1aU6XZTaS91TdTmvaZDEI71dpfLkrpC6_f74wXWdZIzZTGod5bAAI9x42Ouwxt6wD4uzE-NeYrUyhucS1syrz99FmAj_9C6J8RO9eZOEYDC9broqEbzjR71eUaVMs1I1QsIg/s320/20230504_110715.jpg" width="240" /></a></div></span></div><p></p><p><i>Bach. The Goldberg Variations. Glenn Gould. </i>Een grote afbeelding van de pianist vult de voorkant van de platenhoes. Hoe vaak heb ik die niet in mijn handen gehad? Een dubbele hoes is het, die je kunt openslaan met ook tekst en foto's binnenin en op de achterkant. Geen verhaal over de muziek van Bach maar over de uitvoerder en de manier waarop zijn debuut-album ooit in 1955 insloeg als een bom. En in zekere zin gaat ook deze uitvoering uit 1981 daarover. De ene uitvoering als commentaar op de andere. Maar die oudere kende ik nog niet. Als ik de plaat opzet en naar de Aria luister - het begin heb ik zeker het vaakst gedraaid - hoor ik in de eenvoudige noten een verhaal vol emoties, in een langzaam tempo met talloze schakeringen in de klank, eerder melancholisch dan opgewekt. Het lijkt een persoonlijke geschiedenis over wat hij allemaal heeft meegemaakt met deze noten. En dat is niet mis. Het meezingen was ik een beetje vergeten maar heeft mij nooit gestoord en vind ik nu eerder een hulp om mee te bewegen met de uitvoering, om ook op die manier te horen wat de musicus voelt en in de muziek wil uitdrukken. Want dat het meer over de musicus dan over de muziek gaat is mij wel duidelijk.</p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgpkBTGh-pPNrRg4wZw3QD-4LR41mjASa0obEsj6YUKIC_E6SqB6RNW-Hr-SwU7gbCJFyOYKrmThiBDQKxD3KH_8kQgDyRWkPWR2dShkIS73oeKwwi7LkKhiVaDLTncMiMSKbNnY0m0_Rws_6zXpyLqeKJLYEp-moQlgJRWd-KYxipxqvtQUNgQEz7Igw/s4624/20230504_110736.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="3468" data-original-width="4624" height="240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgpkBTGh-pPNrRg4wZw3QD-4LR41mjASa0obEsj6YUKIC_E6SqB6RNW-Hr-SwU7gbCJFyOYKrmThiBDQKxD3KH_8kQgDyRWkPWR2dShkIS73oeKwwi7LkKhiVaDLTncMiMSKbNnY0m0_Rws_6zXpyLqeKJLYEp-moQlgJRWd-KYxipxqvtQUNgQEz7Igw/s320/20230504_110736.jpg" width="320" /></a></div><br /><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><span style="text-align: left;">Dat begin is een magisch onderdeel van de werking van het hele stuk, waardoor je meteen in de juiste sfeer gedompeld wordt. Bijna zoals het openingskoor van de </span><i style="text-align: left;">Matthäus Passion. </i><span style="text-align: left;">Terwijl het niet meer is dan een simpel stukje dat Bach eerder geschreven had voor het </span><i style="text-align: left;">Notenbüchlein </i><span style="text-align: left;">van zijn vrouw Anna Magdalena. Is dat persoonlijk, is dat de interpretatie, heeft dat met herinneringen te maken? Aan de hand van dertig 'veranderingen' laat Bach vervolgens horen welke rijke schat er verborgen zit in dit materiaal. Na die reis keer je als een veranderd mens, 'sadder and wiser' terug bij dat thema. Het wonderlijke aan deze opname is dat Gould dat in groter perspectief ook met deze muziek heeft gedaan, die het begin en eind vormde van zijn loopbaan als pianist. Voor zover die zich in de opnamestudio afspeelde, maar dat was vanaf 1964 de enige plek waar hij nog te horen was. Hij keerde terug naar waar hij begonnen was. Je zou willen denken dat hij dat zelf zo gepland heeft maar dat kan natuurlijk niet. Je kunt je wel afvragen of hij ander werk ook een tweede keer zou hebben opgenomen als hij langer geleefd had.<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgUzgrEBX1pBNac_xE1azscm1G5hCbdPXFi72huZPyD1DlVLgVuNL9daNGInY4SoImebybbQ5Bz9m2pYs-YP5NPpumcB8nmA7jJUQN1e-BSMt6eIsRqrxMrMUgsf9QbbtBptMr9uwfDjNX6UO72bHmEycVDWmdSWuz9DkuLwK2D3UanOqO78Fzx5228CQ/s4624/20230504_110806.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="3468" data-original-width="4624" height="240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgUzgrEBX1pBNac_xE1azscm1G5hCbdPXFi72huZPyD1DlVLgVuNL9daNGInY4SoImebybbQ5Bz9m2pYs-YP5NPpumcB8nmA7jJUQN1e-BSMt6eIsRqrxMrMUgsf9QbbtBptMr9uwfDjNX6UO72bHmEycVDWmdSWuz9DkuLwK2D3UanOqO78Fzx5228CQ/s320/20230504_110806.jpg" width="320" /></a></div></span></div><p></p><p>Het zijn vooral de verstilde passages waar ik een duidelijk gevoel bij krijg. De bijna agressieve aanslag van zo'n eerste variatie bevalt me nu minder. Ik vermoed dat ik de hele aanpak destijds beschouwd heb als de waarheid, als enige versie waar ik toen naar luisterde. Fascinerend vond ik toen zeker ook de werking van de meerstemmigheid, de balans tussen de stemmen, waar niet alleen de uitvoerder keuzes in maakt maar waar je als luisteraar ook nog enige vrijheid lijkt te hebben. Zoals bij de vissen & vogels van Escher. Een prachtig moment van inkeer is de gigue van variatie 7. Heldere tweestemmigheid, een linker- en een rechterhand, die in al hun eenvoud wonderen tot stand brengen.</p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><iframe allowfullscreen="" class="BLOG_video_class" height="266" src="https://www.youtube.com/embed/r-oQigFGGs0" width="320" youtube-src-id="r-oQigFGGs0"></iframe></div>En natuurlijk nummer 25, het grote Adagio in mineur. Als ik me de nachtelijke luistersessies, in het donker op bed, herinner is het vooral deze <i>Erbarme dich </i>onder de variaties. Ik kan me bijna niet voorstellen dat de associatie me toen ontgaan is, maar onlangs realiseerde ik me (weer?) hoe passend die luisterhouding was. Niet alleen wegens het verhaal dat Bach de muziek componeerde voor een vorst die niet kon slapen maar misschien meer nog Glenn Gould die nog weleens zijn dag-nacht-ritme verwisselde en graag de rust van de nacht opzocht om productief te zijn.<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><iframe allowfullscreen="" class="BLOG_video_class" height="266" src="https://www.youtube.com/embed/clDtiewclmg" width="320" youtube-src-id="clDtiewclmg"></iframe></div>De stilte, het zich naar binnen keren, is wat ik toen vooral steeds opzocht. Een stilte die Gould nog verder verdiepte in de terugkeer van de aria, na de dertig variaties. En natuurlijk de gevulde stilte na de laatste noot, die, anders dan voor de eerste variatie, zonder voorhouding wordt gespeeld. Die is me zeker sterk bijgebleven. Dat gevoel waar ik mee achterbleef. Spijt dat het voorbij is en dankbaarheid dat ik het heb mee mogen beleven.<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><iframe allowfullscreen="" class="BLOG_video_class" height="266" src="https://www.youtube.com/embed/CguLbkZn6fo" width="320" youtube-src-id="CguLbkZn6fo"></iframe></div><br /><p></p>Eelco Beinemahttp://www.blogger.com/profile/12900624601821490377noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-566737588777690950.post-63833379974308550092023-04-17T11:18:00.002-07:002023-04-18T08:07:55.128-07:00Perfect programma?<p> Geen programma is perfect, maar wat we komende <a href="https://www.rotterdamsphilharmonisch.nl/agenda/italiaanse-symfonie">week</a> spelen heeft toch een aantal hele fijne ingrediënten. Het lijkt op het eerste gezicht een heel gewoon programma. Een ouverture, een soloconcert en een symfonie. Traditioneler kan het niet, behalve dan die prelude die er nog voor zit. Laten we het daar dan eerst maar over hebben. Debussy's <i>Prélude á l'après-midi d'un faune </i>is geen gewone prelude. Het is een inleiding maar niet op een opera maar op een gedicht. Een gedicht van <i>Stéphane Mallarmé. </i>Dat gedicht hoef je gelukkig niet te kennen om de muziek te waarderen, want mijn Frans is daar niet goed genoeg voor. De sfeer is uniek, een impressionistisch schilderij in klank omgezet. Het is een van die werken die gelden als voorbode van de moderne muziek, net als Wagners <i>Tristan</i> en de <i>Sacre. </i>Dan is deze lekker kort en natuurlijk met een betoverende fluitsolo. Het maakt niet uit of Juliette of Joséphine die speelt, in beide gevallen op zich al een reden om naar het concert te komen. En om dan toch even een link naar de tekst te maken; ik zou me kunnen voorstellen dat Debussy bij de laatste hobomelodie (8:27) dacht aan de slotzin: <i>'Couple, adieu; je vais voir l'ombre que tu devins.' </i></p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><iframe allowfullscreen="" class="BLOG_video_class" height="266" src="https://www.youtube.com/embed/jlLoXvamfZw" width="320" youtube-src-id="jlLoXvamfZw"></iframe></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><br /></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><span style="text-align: left;">Na deze Franse inleiding volgt het soloconcert, zoals in een traditioneel concertprogramma, maar met Poulenc als componist en het klavecimbel als solo-instrument zitten we wel op een ongebruikelijk spoor. Het klavecimbel zien we meestal als continuo-instrument bij oude muziek, zoals net nog bij de </span><i style="text-align: left;">Matthäus-Passion. </i><span style="text-align: left;">Daar moest het wel concurreren met twee orgels, een theorbe en een uitzonderlijk actieve continuo-cellist maar hoorbaar was het zeker. Ik vermoed dat daar voor de Poulenc wel wat versterking ingezet gaat worden maar heb hoge verwachtingen van solist Jean Rondeau dit zich als musicus opvallend profileert. Zoals te zien bij deze introductie op de</span><span style="text-align: left;"> </span><i style="text-align: left;">Goldberg-variaties: </i></div><div class="separator" style="clear: both; font-style: italic; text-align: center;"><iframe allowfullscreen="" class="BLOG_video_class" height="266" src="https://www.youtube.com/embed/RuV8J3hkjKc" width="320" youtube-src-id="RuV8J3hkjKc"></iframe></div>Poulenc is een originele componist die ik altijd graag gespeeld heb. Vooral kamermuziek, want voor orkest heeft hij niet veel gecomponeerd. Aangename muziek maar bijna altijd schuurt het wel een beetje. Hij stond op, wat mij betreft, één van de mooiste programma's van Yannick. Het <i>Stabat Mater </i>werd toen ook gecombineerd met Debussy, de <i>Nocturnes, </i>en Schubert, zijn <i>Onvoltooide. </i>Een onverwacht perfect, of dan toch zeker uitgebalanceerd programma. Komende week zou best eens in dezelfde categorie kunnen vallen.<p></p>Na de pauze komen we dichtbij de 'music for the millions'. Maar wat voor muziek! En waarom ook niet? De 'echte' ouverture komt van Rossini, bekend van zijn opera <i>Il barbiere di Siviglia. </i>Daar had hij eerst een andere ouverture voor geschreven, vol Spaanse motieven. Na een paar voorstellingen verving hij die door de ouverture die hij gecomponeerd had voor <i>Aureliano in Palmira </i>en ook al gebruikt had voor <i>Elisabetta, Regina d'Inghilterra. </i>Blijkbaar maakte het verhaal niets uit, de muziek had zijn effect bewezen. En doet dat nog steeds. In de tijd dat ik nog weleens mee mocht praten over onze programmering stond Rossini steevast op mijn verlanglijstje. Altijd heerlijke effectieve muziek die je niet vaak genoeg kunt spelen of beluisteren. Daar dacht het Weense publiek destijds ook zo over, tot ergernis van Beethoven en Schubert. Maar zo vaak staat hij niet bij ons op de lessenaars, dus deze week is het weer feest. Kom en geniet: <div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><iframe allowfullscreen="" class="BLOG_video_class" height="266" src="https://www.youtube.com/embed/bBjY7mZafvg" width="320" youtube-src-id="bBjY7mZafvg"></iframe></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><span style="text-align: left;">Wat nog ontbreekt is de symfonie: de </span><i style="text-align: left;">Italiaanse </i><span style="text-align: left;">van Mendelssohn. Over 'perfect' gesproken. Dat lijkt een stuk waar helemaal niets op aan te merken valt. Iedereen vindt het mooi, wordt er blij van. En toch wilde de componist het na de première nooit meer spelen. Hij heeft nog pogingen gedaan een betere versie te maken, maar dat is hem niet meer gelukt. Het grote mysterie is dat we niet weten wat hem ongelukkig maakte. Misschien zijn er theorieën over, maar voorlopig genieten we met volle teugen van de energie, de prachtige melodieën, de opgewektheid. Zelfs het laatste deel, verrassend genoeg in mineur, laat je met een goed gevoel achter: </span></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><iframe allowfullscreen="" class="BLOG_video_class" height="266" src="https://www.youtube.com/embed/ovPdGKXxmO4" width="320" youtube-src-id="ovPdGKXxmO4"></iframe></div>En dan nog even over de dirigent. We kennen Maxim Emelyanychev nog niet, maar de berichten zijn veelbelovend. Een van die debuten waar ik me enorm op verheug en waarvan je je misschien achteraf, ook als publiek, gelukkig mag prijzen als je daar bij bent geweest. Ik leerde hem als luisteraar ooit kennen als continuo-speler in opnames van Mozart-opera's. De interpretaties van inmiddels ster-dirigent Currentzis konden mij weinig bekoren - ik hoor nog steeds niet bij zijn fans - maar wat deze man tijdens de recitatieven voor toeren op het klavecimbel uithaalde was helemaal raak voor mij. Hier is hij als dirigent aan het werk bij zijn orkest in Schotland: <div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><iframe allowfullscreen="" class="BLOG_video_class" height="266" src="https://www.youtube.com/embed/3PvjTUJf2sI" width="320" youtube-src-id="3PvjTUJf2sI"></iframe></div>Is dit een perfect programma? Zeker niet. Dan had er meer onbekend repertoire, liefst een wereldpremière op moeten staan of een nog originelere opbouw moeten hebben. Maar ik kan me levendig voorstellen hoe er een grote glimlach op het gezicht van de bedenker zal zijn verschenen toen deze stukken zo op papier stonden. En met reden. Die glimlach deel ik graag. Het is een van de programma's van dit seizoen waar ik me het meest op heb verheugd en dat minstens zulke volle zalen verdient als laatst de <i>Matthäus. </i>Daarom wilde ik dit even kwijt.<br /><br /><i><br /></i><p></p>Eelco Beinemahttp://www.blogger.com/profile/12900624601821490377noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-566737588777690950.post-19116493535983763182023-04-07T06:07:00.004-07:002023-04-07T06:07:58.596-07:00Meer Passietijd<p> De eerste uitvoering hebben we inmiddels achter de rug met Peter Dijkstra als gids. Ik vraag me weleens af of we de <i>Matthäus </i>elk jaar moeten spelen, maar het is wel leuk dat er steeds weer een andere dirigent zijn licht over laat schijnen. Bovendien is het natuurlijk altijd een genot en inspiratie voor ons om te spelen. En te zien aan de volle zalen kan het publiek er ook geen genoeg van krijgen.</p><p>Dijkstra behoort tot de top van de koordirigenten. Vanuit de Gents heeft hij zijn sporen verdiend bij de grote radiokoren van München en Stockholm en leidt inmiddels al enige jaren het Nederlands Kamerkoor. Deze week mag Laurens Collegium bij ons van zijn ervaring profiteren. Dat is natuurlijk vooral te horen in de koralen en dan zijn we weer terug bij Brandts Buys, waar we vorige <a href="https://philharmonischenotities.blogspot.com/2023/04/passietijd.html">keer</a> begonnen waren: 'In de handen van Bach worden harmonisatie en stemvoering tot zo'n machtig expressiemiddel dat de koralen vaak de meeste indruk maken van alle muziek in een passie. Hetgeen ook bedoeld en wenselijk is. Zij zijn immers de stem van de kerkelijke gemeente, de belangrijkste respons op de Goddelijke openbaringen.' En zo is het. En dan mogen wij ze ook nog bijna allemaal meestrijken.</p><p>BB loopt de koralen langs in zijn boek. Het zijn acht verschillende melodieën, vaak al uit de 16e eeuw, die de mensen kenden. <i>O Haupt voll Blut und Wunden </i>klinkt op een melodie die Hasse in 1601 voor een liefdesliedje componeerde en wat Paul Gerhardt in 1656 voor zijn gezang gebruikte. Vijf verschillende versen daarvan klinken en nog een andere tekst op dezelfde wijs, <i>Befiel du deine Wege. </i>Verschillende coupletten van <i>O Haupt </i>behandelen lichaamsdelen van Christus (Rhytmica oratio ad unum quodlibet membrorum Christi patientis et a cruce pendentis). </p><p><i>Erkenne mich mijn Hüter </i>de mond: </p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><iframe allowfullscreen="" class="BLOG_video_class" height="266" src="https://www.youtube.com/embed/2nc7ZHWEz40" width="320" youtube-src-id="2nc7ZHWEz40"></iframe></div>Het hart komt in <i>Ich will hier bei dir stehen (</i>een halve toon lager dan de vorige en zonder fluiten):<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><iframe allowfullscreen="" class="BLOG_video_class" height="266" src="https://www.youtube.com/embed/mVICBJqqL5Q" width="320" youtube-src-id="mVICBJqqL5Q"></iframe></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><br /></div>In de tussentijd was de verloochening door Petrus aangekondigd. De mens is zwak.<p></p><p>Na de marteling en bespotting van Jezus, in deel 2, volgen twee verzen van het lied, nu vanuit een akkoord in mineur. <i>Haupt </i>en <i>Angesicht: </i></p><div class="separator" style="clear: both; font-style: italic; text-align: center;"><iframe allowfullscreen="" class="BLOG_video_class" height="266" src="https://www.youtube.com/embed/nayr-BzlH_4" width="320" youtube-src-id="nayr-BzlH_4"></iframe></div>De rol van de koralen hebben in het tweede deel een andere functie. Ze reageren nu niet meer op zijn woorden maar op de situaties waarin Jezus terecht komt. <p></p><p>Je kunt ze ook nog een keer na elkaar luisteren zonder partituur. De laatste, <i>Wenn ich einmal soll scheiden </i>is in een veel lagere ligging, over angst en pijn:</p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><iframe allowfullscreen="" class="BLOG_video_class" height="266" src="https://www.youtube.com/embed/MY-aowxVXfI" width="320" youtube-src-id="MY-aowxVXfI"></iframe></div><p><br /></p>BB spreekt bij <i>Ich bin's, </i>nadat Jezus verklaard heeft dat een van Zijn discipelen hem zal verraden, over harde klanken en verbindingen, die uitdrukken hoe hard we tegen onszelf moeten zijn als we onze schuld beseffen. Dissonanten op <i>büssen </i>en <i>gestanden </i>en de tenor, de grote 'expressionist' bij Bach (lucky altviolisten!), die in de laatste maat <i>meine </i>benadrukt.<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><iframe allowfullscreen="" class="BLOG_video_class" height="266" src="https://www.youtube.com/embed/qoiw4cWKwDQ" width="320" youtube-src-id="qoiw4cWKwDQ"></iframe></div><p></p><p>Kortom, de <i>Matthäus Passion</i> zit vol wonderen die het waard zijn te blijven bestuderen. Eigenlijk waren de koralen nog wat aan mijn aandacht ontsnapt. Iedereen kan daarvoor zelf in de partituur op ontdekkingstocht, met de zekerheid om schatten te vinden, maar een gids als Brandts Buys weet ik toch wel te waarderen.</p><p><br /><br /><br /> </p>Eelco Beinemahttp://www.blogger.com/profile/12900624601821490377noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-566737588777690950.post-27637258108495909432023-04-03T09:19:00.000-07:002023-04-03T09:19:11.805-07:00Passietijd<p>Het is voor mij niet elke Lijdenstijd prijs maar dit jaar doe ik mee met de Mattheus bij het Philharmonisch. Dat betekent dat partituur en literatuur weer tevoorschijn worden gehaald. Bachs meesterwerk blijft een bron van studie en inspiratie. En zo vlak na de <i>Goldbergvariaties </i>met Domestica in de Laurenskerk zitten we nog aardig in die sfeer. Voor de achtergrondinformatie heb ik dit keer het boek van onze landgenoot Hans Brandts Buys weer eens ter hand genomen. Hij schreef <i>De Passies van Johann Sebastian Bach </i>in 1950 dus het geeft niet alleen een beeld van het muziekwerk maar ook hoe er ruim zeventig jaar geleden tegenaan werd gekeken. Ik vrees dat het alleen nog maar antiquarisch te krijgen is maar zou het iedereen aanraden het eens te lezen.</p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgCQ-zqLT4N_eBX0ZdDh70oLi1pYctzB2mjJUGxG7qpEeWOhTIttDtchY8rfF8dCRYHl8FBcyuBYiv7x7JKFb2bY8SauyAHECyjmkrP99P6P6FG9RVdby28sgYr9-_xu7YOdN3yASyRlR9f5_ulKl2Z7NjvU_jmrUbPl-21gSvLn8kJrhnb5HAl4faEBA/s4624/20230402_160056.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="3468" data-original-width="4624" height="240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgCQ-zqLT4N_eBX0ZdDh70oLi1pYctzB2mjJUGxG7qpEeWOhTIttDtchY8rfF8dCRYHl8FBcyuBYiv7x7JKFb2bY8SauyAHECyjmkrP99P6P6FG9RVdby28sgYr9-_xu7YOdN3yASyRlR9f5_ulKl2Z7NjvU_jmrUbPl-21gSvLn8kJrhnb5HAl4faEBA/s320/20230402_160056.jpg" width="320" /></a></div><p></p><p>Wat dat tijdsbeeld betreft is het hoofdstuk over de onwenselijkheid van coupures een sprekend voorbeeld. Nu is het echt ondenkbaar maar toen meer regel dan uitzondering. Grappig dat hij dan juist een romantisch dirigent als Bruno Walter aanhaalt die zich in zijn autobiografie nog voor deze zonde verontschuldigd had. En die het goedmaakte, in de herfst van zijn loopbaan, bij de New York Philharmonic, waar hij vanaf 1942 jaarlijks met de Saint Matthew Passion het seizoen afsluit. In het Engels, omdat de luisteraar dan meer meekrijgt van het verhaal. Met de vertaling schijnt hij zich overigens intensief te hebben beziggehouden. Het zonder coupures spelen kon een dure grap worden want de Amerikaanse vakbonden stuurden bij het overschrijden van een tijdsduur van drie uur, inclusief pauze, een fikse rekening. Er is een opname van gemaakt. Op youtube staat alleen de eerste helft: </p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><iframe allowfullscreen="" class="BLOG_video_class" height="266" src="https://www.youtube.com/embed/ALiNuGN3khE" width="320" youtube-src-id="ALiNuGN3khE"></iframe></div>Hij had jaarlijks een vaste bezetting met als Christus de bariton Mack Harrell, vader van Lynn. Het tempo van het openingskoor zal velen doen denken aan Mengelberg, maar dat was toen normaal. Furtwängler, Karajan, ze deden het allemaal. De vraag is of je dat nu nog steeds, of weer, zo langzaam zou kunnen doen, en waarom dan eigenlijk niet. Interessant hoe smaken veranderen. Mengelberg heeft in Nederland een maatstaf gezet, maar wel altijd met coupures, waar hij in de loop der vele jaren mee bleef experimenteren. Zo ontbreken op de beroemde opname uit 1939 onder meer de 'Geduld'-aria en de scene vanaf de zelfmoord van Judas, inclusief de virtuoze vioolsolo. Gelukkig blijft er nog heel veel moois over. Ik las dat hij zich de jaarlijkse Mattheus zo toe-eigende, dat in de jaren dat hij rond Pasen in Amerika zat de uitvoeringen werden verschoven naar januari! Jammer dat hij toen niet een traditie in New York is begonnen, anders had Walter daarop voort kunnen borduren.<p></p><p>Dit was allemaal nog niet zo lang geleden toen Brandts Buys zijn boek schreef. Deze werd geleid door een ideaal om stijlbewuster Bach te spelen. 'Bachs muziek moet met een grote levendigheid en expressie worden gespeeld. Geen middel mag men ongebruikt laten om zijn muziek te laten overtuigen. Alleen twee dingen mag men niet: lawaai maken en het tempo verbroddelen. (...) De zogenaamde objectieve muziekmakerij der ouden is een fictie van onmuzikale en onartistieke musicologen.' Wat BB adviseert is om stelselmatig met een groep musici te werken tot de beheersing van stijl is bereikt. Als lichtend voorbeeld noemt hij de Schola Cantorum van Paul Sacher in Basel. Wanneer volgt Nederland? Die achterstand is sindsdien ruimschoots ingehaald!</p><p>Het wordt interessanter als Brandts Buys over de bouw van het werk gaat filosoferen, en verschillende voorgangers bespreekt. Voor de verhoudingen van de verschillende delen beschouwt hij muziek als tijdkunst en zoekt hoe lang alles gemiddeld duurt. Voor het openingskoor hanteert hij 8'15". Dat verschilt niet zoveel van de 8' die de Nederlandse Bach Vereniging in 2014 voor hun project All of Bach klokten, maar behoorlijk met Mengelberg, die met een groot ritenuto aan het eind bijna de 11' haalt. Als lengte voor het totaal noteert BB (die het stuk zelf ook vaak dirigeerde) 192'10" als een bruikbaar gemiddelde. Willem Pijper dirigeerde overigens veel sneller met 150' , terwijl de uitvoeringen van bijvoorbeeld Harnoncourt meestal niet ver onder de 3 uur komen. Als Pijper geen coupures maakte kan het al dan niet spelen van de herhalingen in de aria's ook nog een rol spelen. Waar BB met die tijdmeting vervolgens naar zoekt is waar de belangrijke momenten in het werk vallen. Precies in het midden wordt Christus neergezet als Zoon van God en beschuldigd van godslastering, vlak na de tenor-aria met gamba, 'Geduld'. Op 2/3 klinkt 'Aus Liebe', op 3/7 begint deel 2 etcetera. Getallen en verhoudingen spelen ongetwijfeld een belangrijke rol bij Bach, maar conclusies worden in dit boek niet getrokken. Hij komt wel met een interessante theorie over de kruisvorm die er in zou zitten waarbij het kortere eerste deel de dwarsbalk is die doormidden gesneden wordt door het langere tweede deel. Het snijpunt wordt gevormd door het recitatief waarin Jezus Petrus vertelt dat hij hem zal verraden (het midden van het eerste deel) en het recitatief waarin Jezus wordt geslagen en beschuldigd van godslastering (het midden van het hele stuk). </p><p>BB komt nog met een zevental leidmotieven, of symboolmotieven, waarbij, naast het bekende kruismotief de koralen '<i>O Lamm Gottes' </i>en '<i>O Haupt voll Blut und Wunden'</i> een dominante rol spelen. De koralen, de aria's, het evangelie, ze worden allemaal uitgebreid behandeld in dit boek wat mij de komende repetities en concerten tot gids kan gaan dienen. Misschien vind ik nog tijd om daar wat opvallende elementen uit te pikken en op deze plek te benoemen.</p><p><br /></p><p> </p>Eelco Beinemahttp://www.blogger.com/profile/12900624601821490377noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-566737588777690950.post-40856030413899067972023-02-12T12:12:00.000-08:002023-02-12T12:12:07.888-08:00Transfermarkt<p>Het lijkt wel alsof, net als in het voetbal, de transfermarkt van dirigenten bijna gaat sluiten. Drie belangrijke dirigenten en orkesten hebben binnen korte tijd hun keuze gemaakt. De beslissing van Lahav om naar München te gaan heeft ons natuurlijk het meest geraakt, maar ook bij de verlenging van Yannick in Philadelphia voelen we ons betrokken. De aanstelling van Dudamel in New Yorkis een ander verhaal.</p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjK9S9BcLtH8pu_yxRIIdmw_yHhkczqfsbbEA2vaPVfXFzWTF_BYHugnR7S9SznngSNVoslbZ7g93VCdUPFuD4xzAXeyGI148p9eQmHpsvD8NufvcJ4f32f_20rtqR7HyPoXl6cyrFpztnjd_TgRgyu1Yie4QxrK3x2gxkfjtWwP3H-REKlmqHyXHp1hA/s299/duda.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="168" data-original-width="299" height="168" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjK9S9BcLtH8pu_yxRIIdmw_yHhkczqfsbbEA2vaPVfXFzWTF_BYHugnR7S9SznngSNVoslbZ7g93VCdUPFuD4xzAXeyGI148p9eQmHpsvD8NufvcJ4f32f_20rtqR7HyPoXl6cyrFpztnjd_TgRgyu1Yie4QxrK3x2gxkfjtWwP3H-REKlmqHyXHp1hA/s1600/duda.jpg" width="299" /></a></div><p></p><p>Die had ik niet meteen verwacht maar voelt ook wel weer logisch. De binnenkort vertrekkende algemeen directeur Deborah Borda kent Dudamel goed van haar tijd in Los Angeles. Het orkest is op zoek naar een topdirigent en haalt hiermee zeker een grote naam binnen. Groter dan de vorige keren met Alan Gilbert en Jaap van Zweden. Dudamel is een dirigent waar eigenlijk elk orkest wel mee wil werken, inclusief Wenen en Berlijn. Maar hij is ook een persoonlijkheid die nieuw publiek zal aanspreken, jongeren, minderheden, en daar zitten ze in Manhattan zeker ook op te wachten. Dat betekent nog niet meteen dat het een succes gaat worden, maar ze weten wel waar ze aan beginnen, als ik lees dat ze sinds 2007 26 concerten samen hebben gegeven. Dat kan een mooie toekomst opleveren voor orkest en stad, maar zullen ze nog wel even op moeten wachten.Want hoewel Jaap van Zweden volgend jaar stopt als chef, na betrekkelijk korte tijd, volgt Dudamel hem pas op in 2026. Toch is dat minder extreem dan het Concertgebouworkest dat al een aantal seizoenen zonder chef zit en Klaus Mäkelä vanaf 2027 als chef krijgt. Het zegt iets over de huidige situatie.</p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhauY2C5xA70snX6crCXxGalTWWxZtNHhA9iwo5pB1WOi1_btFTb13tZbWMKlzhEL4RaJBX9a7jwjxnZ6v9hQ3T48BXAXY4EPMBefjIwqTUZS8ks3xfUHJ-WpSoepdoVP5MhX1fw6ePDD7Hnzj5OJ8g_zBWVifuZzjcqhvLSa5hPytSXClZqt3g-DP2WQ/s2400/30803761-lahav-shani-ae9.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="1800" data-original-width="2400" height="240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhauY2C5xA70snX6crCXxGalTWWxZtNHhA9iwo5pB1WOi1_btFTb13tZbWMKlzhEL4RaJBX9a7jwjxnZ6v9hQ3T48BXAXY4EPMBefjIwqTUZS8ks3xfUHJ-WpSoepdoVP5MhX1fw6ePDD7Hnzj5OJ8g_zBWVifuZzjcqhvLSa5hPytSXClZqt3g-DP2WQ/s320/30803761-lahav-shani-ae9.jpg" width="320" /></a></div><p></p><p>De Münchener Philharmoniker zitten in een vergelijkbare situatie. Valery Gergiev is daar afgelopen jaar als chef-dirigent de laan uitgestuurd en onlangs hebben ze in Lahav Shani een opvolger gekozen, ook met ingang van seizoen 2026-27. Dat betekent dat hij bij ons zijn contract niet verlengt en zijn orkest in Israël aanhoudt. Ik werd er niet blij van toen ik het bericht kreeg, maar als ik er langer over nadenk zitten er veel positieve aspecten aan. Toevallig las ik het toen ik met de trein langs Berlijn kwam, waar Lahav woont. Net als Rattle dat eerder genoemd had ziet hij de bereikbaarheid van München vanuit zijn woonplaats als een groot voordeel. Naar Tel Aviv zal hij wel moeten blijven vliegen, maar zijn geschiedenis met het Israel Philharmonic Orchestra is van een andere orde dan die van ons. Daar is hij opgegroeid, ook muzikaal, en zijn familie woont er. Ook de muziekwereld zou vast niet positief gereageerd hebben als hij die banden zou doorsnijden. We mogen blij zijn dat hij zijn contract tot 2026, nog ruim drie jaar, uitdient, waarin we nog hele mooie dingen kunnen gaan doen en rustig, (hoewel rustig ?), naar een opvolger zoeken. Altijd een interessant proces waar we de laatste paar keren niet slecht uit zijn gekomen.</p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgLWWwGp-YG0aYUaLVrRwrZ2xKoXnUt2S7Y-m03s0RqPZRxVd3Y0NbxS4uGauFS7PkscA_2RYQxnJIQTsWCri28krV6ehY52NQpyD0j8-84-l4E0aqczTJDUMAClXxMChH43OMqaUvUj7p_aAi8CrXYGiurhPkj_sUc4sWRvPIZ00Lb0gjzRgRTpvng3A/s600/CH11042588_Original.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="400" data-original-width="600" height="213" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgLWWwGp-YG0aYUaLVrRwrZ2xKoXnUt2S7Y-m03s0RqPZRxVd3Y0NbxS4uGauFS7PkscA_2RYQxnJIQTsWCri28krV6ehY52NQpyD0j8-84-l4E0aqczTJDUMAClXxMChH43OMqaUvUj7p_aAi8CrXYGiurhPkj_sUc4sWRvPIZ00Lb0gjzRgRTpvng3A/s320/CH11042588_Original.jpg" width="320" /></a></div><p></p><p>Ik denk ook dat je kunt stellen dat hij naar een mooi orkest gaat, in een muzikale metropool, dat goed kan passen bij zijn stijl van muziek maken. Ondanks alle chef-dirigenten die er tussen hebben gezeten zijn de Philharmoniker voor mij nog steeds het orkest van Celibidache, en dat sluit mooi aan bij de traditie waar Lahav vandaan komt. Ik denk dat hij in een omgeving terechtkomt waarin hij zich prachtig verder kan ontwikkelen en als het ons lukt de band met hem aan te houden kunnen wij daar zelfs ook nog van profiteren. Dat doen we natuurlijk ook nog steeds in de samenwerking met Yannick. Hij beperkt al jarenlang zijn optredens hoofdzakelijk tot zijn orkesten in Philadelphia en Montreal en natuurlijk de Met in New York met een enkel uitstapje naar Europa. Loyaliteit is een belangrijke karaktereigenschap van hem. Zijn verlenging in Philadelphia is een teken dat het daar goed loopt, dat ze hun relatie kunnen verdiepen om mooie dingen te maken. De connectie met de stad en de diverse bevolking lijkt goed te werken en te leiden tot verrassende programma's en activiteiten, waar we ons in Rotterdam en elders in de wereld misschien door kunnen laten inspireren.</p><p>Eigenlijk allemaal goed nieuws voor de orkestenwereld dus, als ik het zo inschat. En een spannende taak voor ons om een passende opvolger voor Lahav te vinden.</p>Eelco Beinemahttp://www.blogger.com/profile/12900624601821490377noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-566737588777690950.post-58414677090377473562023-01-12T06:22:00.002-08:002023-01-12T06:22:24.926-08:00Heldenleven<p> Hij komt een paar keer in je orkestleven voorbij: Ein Heldenleben. Altijd een spannend avontuur. <a href="https://www.rotterdamsphilharmonisch.nl/agenda/nieuwjaar-met-trifonov#speeldata">Komende week</a> voor het eerst met Lahav. En niet alleen spannend, maar ook virtuoos. Echt een lastige cellopartij die vaak op audities wordt gevraagd. Voor die gelegenheid heb ik de openingsmaten voor het eerst gestudeerd, lang geleden. Goeie vingerzettingen uitgezocht die nog steeds werken, maar ook weer verbeterd kunnen worden. Ik ben er inmiddels wel aan toe om meer risico's te nemen en op zoek te gaan naar een mooiere klank en meer positiewisselingen die je als expressiemiddel kunt inzetten. De partij is weliswaar lastig maar idiomatisch perfect voor het instrument gecomponeerd en heerlijk om te studeren. Daarin merk je het meesterschap van Richard Strauss. Ook in veel andere aspecten van deze partituur. </p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEirJJlS1rcw154dn3ZpKpqSeRmStUAEhRZwmnJRVusLSpm6Sx9G3ZFjWyiZrw2gBGJ9AXwQJgLgZhW7ocG0vX2qEZO576gI9ExVS7SxbxkkBylhcttp_CCM9onKoD31uA6xYyTPVf9wEt2otZuBmoN2yE_QMzFtQ-xEMn82_-OqWnCR8MfUSwy27TSC-A/s245/hel.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="245" data-original-width="205" height="245" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEirJJlS1rcw154dn3ZpKpqSeRmStUAEhRZwmnJRVusLSpm6Sx9G3ZFjWyiZrw2gBGJ9AXwQJgLgZhW7ocG0vX2qEZO576gI9ExVS7SxbxkkBylhcttp_CCM9onKoD31uA6xYyTPVf9wEt2otZuBmoN2yE_QMzFtQ-xEMn82_-OqWnCR8MfUSwy27TSC-A/s1600/hel.jpg" width="205" /></a></div><p></p><p>Het stuk heeft misschien een wat twijfelachtige reputatie, als ego-document van een componist die zich als object van heldenverering poneert. Ik moet dan ook altijd denken aan de platenhoes van vroeger met Karajan in een leren jack. Maar volgens mij neemt Strauss zichzelf niet zo serieus, en al helemaal niet als held. Zijn opera <i>Intermezzo </i>geeft in dat opzicht een beter beeld. Het schijnt zelfs dat voor de enscenering van de première in Dresden een van zijn huiskamers gekopieerd was. Ik hoorde een theorie waarin de aanleiding van de compositie van <i>Ein Heldenleben </i>uit 1898 verbonden werd met de mislukking van zijn eerste opera <i>Guntram </i>(1894), waaruit hij uitgebreid citeert, en de longziekte waaraan hij bijna was overleden. Maar er is natuurlijk ook gewoon de eeuwige strijd tussen het gilde van componisten en de critici die het maar niets vonden. En het zou niet lang duren of Strauss een belangrijke voorvechter van auteursrechten worden. Natuurlijk voor zijn eigen portemonnee, maar ook voor zijn collega's. </p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiNdXjqQsur1RAZgHUtkGm16c8SkuEaiVesj6mYiomBvbqzDmWDI2ZBnEreRM-YQfFYdp0G4yxHnnKI93JC63npFm0XJQd8KD7S1xrS4dp42Qhtnr6XAIi9neT9fwJ3LpV5jpgScIeb7rV7_K7UTCnQUYEcCxaA_mQeNs7BJ4FMamt4ZsLEKU4Fy-6h_g/s225/karajan.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="225" data-original-width="225" height="225" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiNdXjqQsur1RAZgHUtkGm16c8SkuEaiVesj6mYiomBvbqzDmWDI2ZBnEreRM-YQfFYdp0G4yxHnnKI93JC63npFm0XJQd8KD7S1xrS4dp42Qhtnr6XAIi9neT9fwJ3LpV5jpgScIeb7rV7_K7UTCnQUYEcCxaA_mQeNs7BJ4FMamt4ZsLEKU4Fy-6h_g/s1600/karajan.jpg" width="225" /></a></div>Strauss heeft de partituur zoals bekend opgedragen aan Willem Mengelberg en zijn Concertgebouworkest. Aanvankelijk was de opdracht gericht aan het gebouw, aan de zaal in Amsterdam, maar dat was een vergissing. Ik weet niet hoeveel waardering Mengelberg en Strauss voor elkaar hadden, met het orkest had Strauss goede ervaringen. Toch was Mengelberg met zijn orkest pas de derde uitvoerders van het werk. De opname die hij in 1928 in New York dirigeerde is wel een van de meest legendarische uitvoeringen: <div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><iframe allowfullscreen="" class="BLOG_video_class" height="266" src="https://www.youtube.com/embed/CfAebZrRRk8" width="320" youtube-src-id="CfAebZrRRk8"></iframe></div>Een opvallende aanpassing van Mengelberg is dat hij de legato-bogen in het beginthema heeft geschrapt: de triolen klinken als losse noten. Dat overdrijft hij nog meer in de versie die in 1941 in het Concertgebouw werd opgenomen. Sommigen vinden die uitvoering beter, maar voor mij krijgt die karikaturale trekken. Bovendien is de klank van de trompet vaak wel erg overheersend. <div>Van de modernere opnames moet een live-opname van Carlos Kleiber in Wenen in 1993 zeker genoemd worden. Ik wist niet dat het stuk tot zijn beperkte repertoire behoorde en de klank en het vuur dat hij met de Weners bereikt, de rubati en de portamenti, passen perfect bij deze muziek.</div><div><br /></div><div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><iframe allowfullscreen="" class="BLOG_video_class" height="266" src="https://www.youtube.com/embed/Fn4G7kF3-KY" width="320" youtube-src-id="Fn4G7kF3-KY"></iframe></div><br /> <br /><br /> <p></p></div>Eelco Beinemahttp://www.blogger.com/profile/12900624601821490377noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-566737588777690950.post-48222835041568420982022-12-15T08:50:00.002-08:002022-12-15T08:50:25.745-08:00Nog even over de Schepping<p> Ik kan het niet nalaten nog even te reageren op mijn eigen <a href="https://philharmonischenotities.blogspot.com/2022/12/in-den-beginne.html">tekst</a> over Haydns <i>Schöpfung. </i>Ik vermeldde het herontdekte Celloconcert in C als een vroege liefde en het concert in D als onvermijdelijk proefspelstuk. Er zullen weinig cellocollega's zijn aangenomen zonder dat lastige stuk voor een proefspelcommissie te hebben gespeeld. En voor de een is dat een grotere hobbel dan voor de ander. Vooral in de eerste maten moet je je zenuwen te baas kunnen. Dat soort lastige passages zitten niet in dit oratorium. De grote instrumentale soli zitten meer in de eerste violen en houtblazers, die natuurlijk voor de vogels en andere mooie dieren worden opgetrommeld. Wij zijn, samen met altviolen en contrabas aan de beurt bij de walvissen: </p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><iframe allowfullscreen="" class="BLOG_video_class" height="266" src="https://www.youtube.com/embed/HKlc4hkeF24" width="320" youtube-src-id="HKlc4hkeF24"></iframe></div>Maar er zit ook nog een mooie cellomelodie tegen het eind van de aria <i>Mit Würd' und Hoheit angetan. </i>Het is het moment dat er over de liefde tussen de eerste mensen wordt gezongen. Adam en Eva dus eigenlijk, maar die komen pas in het derde deel aan het woord. Jan Willem geeft ons de ruimte, dus we kunnen er iets moois van maken. Maar hoe prominent dat moment voor zijn tijdgenoten was blijkt uit de reactie van broer Michael Haydn, die een verwijzing naar deze passage gebruikt als slotzin van zijn brieven: 'Denk aan mij in liefde, zoals in <i>Die Schöpfung </i>met de obligate cello'! Vanaf 2:32:<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><iframe allowfullscreen="" class="BLOG_video_class" height="266" src="https://www.youtube.com/embed/9GMegjPz_g0" width="320" youtube-src-id="9GMegjPz_g0"></iframe></div>Wij spelen de melodie overigens met de hele groep. Hoe mooi Haydn voor koor en cellosolo kan componeren toont hij vooral in zijn Paukenmesse, die hij min of meer in dezelfde tijd componeerde. Beluister hier het <i>Qui Tollis (</i>vanaf 2:51): <div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><iframe allowfullscreen="" class="BLOG_video_class" height="266" src="https://www.youtube.com/embed/MeoB-A0b9C8" width="320" youtube-src-id="MeoB-A0b9C8"></iframe></div>Haydn hield van de cello, dat kan niet anders. Hij zal zeker ook goede cellisten in zijn omgeving hebben gehad, die we nu nog dankbaar mogen zijn.<p></p><p> </p>Eelco Beinemahttp://www.blogger.com/profile/12900624601821490377noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-566737588777690950.post-33442300985496910372022-12-14T08:20:00.004-08:002022-12-14T08:22:34.499-08:00In den beginne was Haydn<p> Hoe langer je meedraait in het muziekleven hoe vaker je momenten kunt ervaren als een terugblik. Het programma van <a href="https://www.rotterdamsphilharmonisch.nl/agenda/die-schopfung">deze week</a> met Haydns <i>Schöpfung </i>voelt als zo'n moment. Een terugblik naar de tijd, toen ik als student regelmatig werd ingehuurd voor koorbegeleidingen. Bij menig Zuidhollands amateurkoor ben ik aangeschoven, talloze kerken in de omgeving heb ik van binnen gezien. Natuurlijk voor de Passies van Bach, oratoria van Händel en Mendelssohn en requiems van Fauré, Brahms en Mozart. Maar Haydn was zeker een favoriet. <i>Die Schöpfung </i>was ook de laatste die ik toen gedaan heb. Het moet vast winter geweest zijn want ik herinner me nog de hoest die ik voortdurend probeerde te onderdrukken, niet altijd met succes. Die hoest is er nu ook weer, helaas. We doen ons best.</p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgNbe4REYFgYmcS47kY9fnfgF2BqyxcQSA1GLlfaGXAP09IlA7riaFKG6owP_OBZxyXi9t0M22MiGgdqo2fSZ87d-1U9Ik4_SzqcjGkF8fSCs0eCBuMnN6RNXeUg8gNtNaxws3bA64_h_1JQPquj6bXMPgFeEAG6FPAZxvCu8-2927bqFF-PedlE92nSA/s489/hay.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="489" data-original-width="474" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgNbe4REYFgYmcS47kY9fnfgF2BqyxcQSA1GLlfaGXAP09IlA7riaFKG6owP_OBZxyXi9t0M22MiGgdqo2fSZ87d-1U9Ik4_SzqcjGkF8fSCs0eCBuMnN6RNXeUg8gNtNaxws3bA64_h_1JQPquj6bXMPgFeEAG6FPAZxvCu8-2927bqFF-PedlE92nSA/s320/hay.jpg" width="310" /></a></div><p></p><p>Merkwaardig hoe zo'n stuk, een van de meesterwerken van een geliefde componist, vervolgens meer dan dertig jaar buiten beeld kan blijven. Een meesterwerk uit zijn laatste jaren. Zijn broodheer had hem met pensioen gestuurd en hij kreeg de gelegenheid wat van de wereld te zien. Hij maakte een tweetal reizen naar Engeland, waar hij gevierd werd en in aanraking kwam met de koorwerken van Händel. En dat hoor je op verschillende momenten terug. Een vleugje barokmuziek in deze Weense klassiek. Dat kan ook te maken hebben met de tekstschrijver, onze landgenoot Gottfried van Swieten, in Wenen de belangrijkste promotor van de muziek van Bach en Händel. Hij speelde onlangs ook al zo'n prominente rol in ons <a href="https://philharmonischenotities.blogspot.com/2022/11/reisgezel.html">Mozart-programma</a> Ook in dit geval zijn er overigens vermoedens van Vrijmetselaars-elementen in de partituur, hoewel Haydn minder actief als logebroeder was dan Mozart. Een intrigerende man die een van de mooiste schilderijen van Vermeer in Wenen achterliet. Als iemand nog eens een biografie over Van Swieten gaat schrijven zou ik die graag willen lezen.</p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi7-e_NgCXJnoV0O2iIivbBuecyLR4zOh77bK1-1UwY05TxN0D9DDVJG13wYPYW7R0wKTRbUIM4BEiks4D2b6ucdRCkI54LqnZ5GLPDP3efQ1KtWJJmxL88ndu0Oa8bR8llesVpcc6DrYrVHeGdtdy_bA0p1chEPNXy9nODFMh6gQDAlTqKVo2n8WOj-A/s275/verm.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="183" data-original-width="275" height="183" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi7-e_NgCXJnoV0O2iIivbBuecyLR4zOh77bK1-1UwY05TxN0D9DDVJG13wYPYW7R0wKTRbUIM4BEiks4D2b6ucdRCkI54LqnZ5GLPDP3efQ1KtWJJmxL88ndu0Oa8bR8llesVpcc6DrYrVHeGdtdy_bA0p1chEPNXy9nODFMh6gQDAlTqKVo2n8WOj-A/s1600/verm.jpg" width="275" /></a></div><p></p><p>Dit oratorium is eigenlijk één grote terugblik: op het begin van ons bestaan, op het begin van de wereld, op het begin van de Bijbel. De verhalen zoals ik ze vroeger op de zondagschool hoorde en in de kinderbijbel las. Mooie verhalen, maar welke rol zouden ze in mijn wereldbeeld toen hebben gespeeld. En welke rol speelden ze in de tijd van Haydn, die niet alleen een vroom man was maar ook geïnteresseerd in de ontwikkelingen van de wetenschap. Het voelt wel raar om Adam en Eva als personages te horen zingen. Nog ver voordat ze in de verleiding komt een appel te plukken. Alles is pais en vree. Dat is op zich al een wonder. Een groot werk zonder conflict of wanklank dat van begin tot eind blijft boeien en doen genieten. Dat kan alleen een Haydn op het toppunt van zijn kunnen.</p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjpZ1-iKe879GDFt9mb_6sL8S6kiV5YEpy-h65JUmopIhTlT8WtSKEVajAwww0mjnUdgumoqsCc0VGduCHdnphOvjW1rzBLZlQJGVJCYOLXWNkrWQWBkYqp4dULtPwVcdrDayrVz_qbm4O7S7bQhrgTA47VH5xkukm3aEUPls0TQcbhm9XGcZu3ulGxcg/s229/eij.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="229" data-original-width="220" height="229" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjpZ1-iKe879GDFt9mb_6sL8S6kiV5YEpy-h65JUmopIhTlT8WtSKEVajAwww0mjnUdgumoqsCc0VGduCHdnphOvjW1rzBLZlQJGVJCYOLXWNkrWQWBkYqp4dULtPwVcdrDayrVz_qbm4O7S7bQhrgTA47VH5xkukm3aEUPls0TQcbhm9XGcZu3ulGxcg/s1600/eij.jpg" width="220" /></a></div><p></p><p>Haydn was een van mijn eerste liefdes als cellist. Mijn ouders hadden een grammofoonplaat met het Celloconcert in C. Een wereldpremière want het stuk was in de 60er jaren ontdekt in een Praagse bibliotheek en voor het eerst gespeeld door Milos Sadlo. Ik was er technisch nog lang niet aan toe maar ik haalde een partij uit de muziekbibliotheek, octaveerde wat passages en ging aan de slag. Ik heb het later nog wel een keer echt met het Zeeuws Orkest mogen spelen en het is nog steeds een van mijn favorieten, meer dan het andere Celloconcert in D, dat steevast bij onze audities klinkt.</p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><iframe allowfullscreen="" class="BLOG_video_class" height="266" src="https://www.youtube.com/embed/KfdFUHPKwuo" width="320" youtube-src-id="KfdFUHPKwuo"></iframe></div><p></p><p>De laatste keer dat ik met dirigent Jan Willem de Vriend Haydn speelde was tijdens onze studententijd, de jaren 80. We hadden een strijkkwartet samen en hebben bij mijn leraar René van Ast een van de Zonnekwartetten opus 20 ingestudeerd. Maar het waren vooral ook de avonden bij hem op zijn Amsterdamse etage waar we met ontzettend veel plezier talloze andere opusnummers hebben doorgejast, steeds weer verrast door de inventieve wendingen van de componist. Dat gevoel komt deze week weer een beetje terug. Het was een leerschool die nooit ophoudt. Ook weer heerlijk deze week!</p>Eelco Beinemahttp://www.blogger.com/profile/12900624601821490377noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-566737588777690950.post-58254718444822945062022-11-29T08:25:00.000-08:002022-11-29T08:25:16.921-08:00Bruckner in Brugge<p> Elk seizoen reizen we als orkest wel een keer naar Brugge om ons daar te laten horen. Dit weekend was het weer zover. Een prachtige stad, een soort museum. Lekkere zaal. En een mekka voor chocoladeliefhebbers. Maar daar merken we meestal weinig van als we na een lange busrit op tijd voor een voorrepetitie en concert in de stad aankomen. Dit keer had ik mezelf op een treinreis getrakteerd waardoor ik de middag kon besteden aan museumbezoek. Een van mijn favorieten van Jan van Eijck hangt in het Groeningemuseum: <i>De Madonna met kanunnik Joris van der Paele. </i>Fijn om er weer een tijdje in alle rust van te kunnen genieten. Die prachtige kleuren, al die verbluffende details, de spiegeling in het harnas van Sint Joris, de mantel van de heilige Donatius met al dat blauw en goud. Ongelooflijk. En elke keer ontdek je weer nieuwe dingen. Het ruimtelijk effect van het doorkijkje naar links, waar het licht vandaan komt, was me niet eerder zo opgevallen.</p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjdTp7u_EvvqcsvTLf6MHZ_zeX7ZAnVtDvQPtj5w8DOH0s2NUmw6R921RcUrAkUJkX33o8hwk8Y2pgTVCIpdhkNxGSrzeC_adz9BvW2TYlsFMiJpzpzhxxNhu1jQyXqDdh1_fsSYT1NtiE0xeKtGg9TQkymD1_9bkORG1Zxiy8YB1THWg9z_ymEe9MbZg/s474/eijck.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="315" data-original-width="474" height="213" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjdTp7u_EvvqcsvTLf6MHZ_zeX7ZAnVtDvQPtj5w8DOH0s2NUmw6R921RcUrAkUJkX33o8hwk8Y2pgTVCIpdhkNxGSrzeC_adz9BvW2TYlsFMiJpzpzhxxNhu1jQyXqDdh1_fsSYT1NtiE0xeKtGg9TQkymD1_9bkORG1Zxiy8YB1THWg9z_ymEe9MbZg/s320/eijck.jpg" width="320" /></a></div>Het is een recente liefde van mij, die Vlaamse Primitieven. Maar het heeft me al vele momenten van genot, verbazing, bewondering en inspiratie opgeleverd. Hoofddoel in Brugge was dit keer de tentoonstelling rond een gerestaureerd werk van Hugo van der Goes: <i>De dood van Maria.</i> Ook weer Maria. Heeft ze ooit zo centraal gestaan in de geloofsbeleving als juist in die overgang van Middeleeuwen naar Renaissance? Bij Van der Goes is ze niet het stralend middelpunt zoals bij van Eijck. Wel het middelpunt, maar helemaal bleek, een witte huid, en geen rode mantel maar een blauw kleed. En ergens gaat het meer om de apostelen, die zich om haar sterfbed geschaard hebben, en hun individuele reacties. De emancipatie van het individu in de schilderkunst vind ik een van de meest fascinerende aspecten van die tijd.<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiRkKdGCHA2ak07fUMJ3mwO11eARfqNlI6KvX-i1ZFx6QUCh5X38E5Q_fWmfjjVsctfiDTmXOU6pmMI8GinGxcY0p-XbiH5VusFJcbLM7XSn7cVwgjvwIAuBDjehFL1mrjngr1VKbkt83p_peNpn90epiAxSxnr2JjHOMR83qJkFhfyUvis9nfJmwglgQ/s582/goes.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="582" data-original-width="474" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiRkKdGCHA2ak07fUMJ3mwO11eARfqNlI6KvX-i1ZFx6QUCh5X38E5Q_fWmfjjVsctfiDTmXOU6pmMI8GinGxcY0p-XbiH5VusFJcbLM7XSn7cVwgjvwIAuBDjehFL1mrjngr1VKbkt83p_peNpn90epiAxSxnr2JjHOMR83qJkFhfyUvis9nfJmwglgQ/s320/goes.jpg" width="261" /></a></div><i>Oog in Oog met de Dood </i>heet de <a href="https://www.museabrugge.be/kalender/tentoonstellingen/oog-in-oog-met-de-dood">tentoonstelling</a> in het Sint-Janshospitaal. Niet alleen dit schilderij is van dichtbij, midden in de ruimte te bewonderen. De combinatie met andere werken van tijdgenoten die het thema van afscheid en leiden, leven en dood, belichten werkt ook heel sterk. Er zijn ingesproken reacties van kunstenaars op het zien van het schilderij te bekijken en beluisteren. Een mooi voorbeeld welke wegen je kunt bewandelen om kunst aan het publiek te presenteren. Je zou er als muziekprogrammeur door geïnspireerd kunnen worden. Ook daar is het vaak een uitdaging de oude meesterwerken in nieuw licht en perspectief te tonen. En in dit geval voelde de combinatie van het zien van deze tentoonstelling en het spelen van Bruckners Negende onverwacht passend. Muziek, specifiek de helende werking, vormt ook een onderdeel van de tentoonstelling. Van der Goes maakte dit schilderij tijdens de laatste jaren van zijn leven, toen hij depressief was en zelfs last kreeg van zelfmoordneigingen. In het <i>Rood Klooster </i>bij Brussel, waar hij zich had teruggetrokken, werd hij behandeld met muziektherapie. We spreken dan over de jaren 80 van de 15e eeuw! Ik weet niet wat het inhield en nog minder in hoeverre het geholpen heeft.<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiO1G-OIZxJxnaFgsVLq57dcH6EoDbUPNTh7QMO1pSsVF9LhCqU8G_AwwolxUWzy5PksYuCYKS4R07k8fcQKTlCrwz3YbNTe82hBXpjbx8F24XfpbffvGVfoxUXy-kaUKjZdsJBgZCRXpkubnX1giLE8Vjy1VBZMIf8kJqERKkiJC4DXxhUx6DqG8uK1A/s513/br.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="513" data-original-width="460" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiO1G-OIZxJxnaFgsVLq57dcH6EoDbUPNTh7QMO1pSsVF9LhCqU8G_AwwolxUWzy5PksYuCYKS4R07k8fcQKTlCrwz3YbNTe82hBXpjbx8F24XfpbffvGVfoxUXy-kaUKjZdsJBgZCRXpkubnX1giLE8Vjy1VBZMIf8kJqERKkiJC4DXxhUx6DqG8uK1A/s320/br.jpg" width="287" /></a></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><span style="text-align: left;"><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><span style="text-align: left;">Lahav had ervoor gekozen om de uitvoeringen van Bruckner deze week op te dragen aan onze overleden collega Jan Jansen. Dat was vooral de eerste avond in de Doelen, in aanwezigheid van zijn familie, met een lege stoel op het podium, best een emotionele aangelegenheid. Bruckner is niet de eerste muziek die bij me opkomt als ik aan Jan denk. Dat is eerder Mozart, Richard Strauss, Sjostakovitsj misschien. Maar dit zijn wel de eerste concerten waarbij onze chef-dirigent het gemis van een zeer gewaardeerde collega ervaart. Jan had altijd goed contact met de dirigenten, en zeker met Yannick en Lahav. <div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiH9ZvXilLMZjNunr2JyUxoCnIBmOBGSuBup31dwfn2TvYq2XNIB5sWST_kqGKMPc45uWP0e4EOoKprXCZY-V6SYra6l7Jn_OFj60BspJpttRE5pJh6Mv_DyVvDATCG3_b1ZcG6-U7WvLx6Rd-9i_fYjr4MCiFR3bfaPNgDo4DCKCfE1etARD9r3NH86A/s225/jan.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="225" data-original-width="225" height="225" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiH9ZvXilLMZjNunr2JyUxoCnIBmOBGSuBup31dwfn2TvYq2XNIB5sWST_kqGKMPc45uWP0e4EOoKprXCZY-V6SYra6l7Jn_OFj60BspJpttRE5pJh6Mv_DyVvDATCG3_b1ZcG6-U7WvLx6Rd-9i_fYjr4MCiFR3bfaPNgDo4DCKCfE1etARD9r3NH86A/s1600/jan.jpg" width="225" /></a></div>Bovendien gaat deze Negende over afscheid nemen van het leven. Zeker dat Adagio zit vol momenten van pijn, van angst, van leegte waarin je als speler en luisteraar verweesd achterblijft. Dat past verrassend goed bij dat schilderij van meer dan 500 jaar geleden. Specifiek het gevoel van aanvaarding, wat Bruckner tenslotte na veel worsteling bereikt, lijkt zichtbaar op al die gezichten van de apostelen, die Maria moeten laten gaan</span></div></span></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><iframe allowfullscreen="" class="BLOG_video_class" height="266" src="https://www.youtube.com/embed/VSSuzv77d7I" width="320" youtube-src-id="VSSuzv77d7I"></iframe></div><br /><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><br /></div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><span style="text-align: left;"></span></div>Eelco Beinemahttp://www.blogger.com/profile/12900624601821490377noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-566737588777690950.post-59010164114353747642022-11-22T11:23:00.000-08:002022-11-22T11:23:12.754-08:00Nogmaals Bruckner met Celi<p>Ik had nog een vervolg zullen schrijven op het <a href="https://philharmonischenotities.blogspot.com/2022/08/celibidache.html">verhaal</a> over Celibidache en de Zevende Bruckner bij de Berliner Philharmoniker. Dat moet nog even wachten. Komende week dirigeert Lahav de Negende bij ons en daarvan zijn van Celi ook repetities gefilmd. Niet in Berlijn maar bij zijn eigen orkest in München. Hij kent het orkest door en door, heeft het in de loop der jaren gevormd, en dat merk je. Van het eerste deel vond ik een kort fragment:</p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><iframe allowfullscreen="" class="BLOG_video_class" height="266" src="https://www.youtube.com/embed/7aU0Q3NTGls" width="320" youtube-src-id="7aU0Q3NTGls"></iframe></div><p>Celibidache zet Bruckner neer als een componist, anders dan alle anderen, uniek, en zo voert hij hem ook uit. Beroemd vanwege de langzame tempi. Het gaat om het begrip <i>tijd</i>. Celi formuleert het zo: bij Bruckner is tijd niet dat wat na het begin komt, maar dat wat na het einde komt. Een filosofische formulering die lastig te vatten is. Maar ik herinner me wel de bijzondere ervaring van tijd en het meevoelen met eindeloze tempi en enorme climaxen van de twee Bruckner-concerten die ik hem ooit in Amsterdam heb horen doen. Een bijna religieuze ervaring. Zo zijn de eerste maten muziek die je in dit fragment hoort, het lyrische thema van het eerste deel, ongekend langzaam en mild. Prachtig, maar niemand anders die dat zo kan doen. En hij is nog niet tevreden. Aandacht voor elke noot, betere indeling van de strijkstok. En eigenlijk hadden de musici dat inmiddels al wel moeten weten, al van nature moeten doen. 'Het kapitaal van het orkest' noemt hij dat. Een mooi begrip. Het resultaat van jaren intensief samenwerken waar je op verder kunt bouwen. En het is niet overdreven om te stellen dat een deel van dat kapitaal nog steeds in het orkest zit, zelfs 26 jaar na zijn dood. Het thema in de celli wordt ondergesneeuwd door de rest van het orkest, zelfs daar. Dat zal bij ons misschien ook gebeuren. 'Reich musizieren', maar altijd rekening houden met de balans. Die combinatie is een sleutel tot het succes van Celi. </p><p>Een langer fragment concentreert zich op het Adagio. Voor wie er nog niet genoeg van heeft:</p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><iframe allowfullscreen="" class="BLOG_video_class" height="266" src="https://www.youtube.com/embed/oJ0r48cJaFw" width="320" youtube-src-id="oJ0r48cJaFw"></iframe></div>Ook hier weer pogingen om de ervaring in woorden uit te drukken: <i>das Ende im Anfang erleben. </i>Toen hij dat principe eenmaal doorhad kon hij niet meer terug. Er zijn gelukkig ook begrijpelijker formuleringen. Als de klank te Italiaans is, te <i>Undeutsch, </i>vraagt hij om een langzamer streek, een donkerder geluid. Die Duitse klank zit veel meer in dit orkest dan bijvoorbeeld bij de Berliner. Op zoek naar de <i>Grösse </i>in de muziek, zijn <i>Sinn für die Ewigkeit.</i> <i>Bruckner erleben, nicht verstehen, </i>Je ziet Celi ook nog even in de werkkamer van Bruckner, waar zelfs de meubels nog hetzelfde zijn. Zou het het klooster van Sankt Florian zijn? De dirigent lijkt niet heel erg onder de indruk van het contact met deze heilige grond. Zijn contact met Bruckner vind toch vooral plaats in de noten. Die ontmoetingen zijn verleden tijd. Dit soort opnames zijn niet meer dan een zwakke afspiegeling. Maar toch inspireert het mij en laat het iets zien van de werkwijze van een van de belangrijke dirigenten van de vorige eeuw. En het zou mooi zijn als we de komende weken, al spelend, iets van deze Bruckner kunnen ervaren.<i> <div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><iframe allowfullscreen="" class="BLOG_video_class" height="266" src="https://www.youtube.com/embed/jsdGkV1epHU" width="320" youtube-src-id="jsdGkV1epHU"></iframe></div><br /></i><p></p>Eelco Beinemahttp://www.blogger.com/profile/12900624601821490377noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-566737588777690950.post-82463556405832418362022-11-14T09:37:00.001-08:002022-11-14T09:37:59.613-08:00Stil<p>Het is goed dat het weer eens wordt gezegd, in deze tijd waarin de helft van de mensen op straat met oortjes in lopen. Met 'oortjes' die niet zijn om mee te horen maar om geluid naar je oren te brengen. En misschien nog meer om je van andere geluiden af te kunnen sluiten. Ik hoorde het Fokke Obbema, auteur van <i>De zin van het leven</i> gisteren op televisie zeggen: vaak is stilte het mooiste in de muziek.</p><p>Hij nuanceerde nog wel, leek het bijna terug te willen nemen: het hangt natuurlijk wel van de muziek af. Maar ik zou willen zeggen: stilte is een belangrijk onderdeel van alle goede muziek. Vanuit stilte ontstaan de eerste geluiden en die stilte blijft een continue ondergrond waarop het kunstwerk zich ontvouwt. Zonder die stilte geen muziek. En zeker geen Bruckner.</p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhlESsEdf_IKObP-5S8gWgme0t7_SF7hDPs-QzNSgQkZM2ygUUlfD9h0PqbEqBe5bTz1g-CDbMRSn7k0P9z2zzt-fd7vNCmx9seFkqci6hoGKFkrTBjalpeU75tvtXzhFuB_u6QLMKZjM0Wd-ef_EyVg4DBiWw3PUMVno9cgkJ1UgIYSOoKKdK7kfjDyQ/s300/obbem.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="168" data-original-width="300" height="168" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhlESsEdf_IKObP-5S8gWgme0t7_SF7hDPs-QzNSgQkZM2ygUUlfD9h0PqbEqBe5bTz1g-CDbMRSn7k0P9z2zzt-fd7vNCmx9seFkqci6hoGKFkrTBjalpeU75tvtXzhFuB_u6QLMKZjM0Wd-ef_EyVg4DBiWw3PUMVno9cgkJ1UgIYSOoKKdK7kfjDyQ/s1600/obbem.jpg" width="300" /></a></div><p></p><p>Weinig componisten die de stilte zo mee componeren als Anton Bruckner. We gaan binnenkort de <a href="https://www.rotterdamsphilharmonisch.nl/agenda/bruckner-9-met-lahav-shani">Negende</a> weer spelen. Een van die symfonieën die met een bijna onhoorbaar akkoord begint, tremolo in de strijkers. Een moment waarin de stilte ongemerkt overgaat in klank. En van een akkoord is dan in dit geval nog nauwelijks sprake, als iedereen met de toon d begint. En het is niet alleen de stilte van het begin. Ook onderweg creëert de componist vele momenten waarin ademgehaald wordt, momenten van rust, van het uitklinken van een akkoord. En in de driedelige onvoltooide versie die wij spelen is de ontbrekende finale als het ware één groot moment van stilte. Er zijn op basis van de schetsen verschillende voltooiingen gepubliceerd en uitgevoerd maar zonder finale is de symfonie waarschijnlijk nog steeds het meest overtuigend. En ik verheug me zeer op deze volgende Bruckner van Lahav, die we ook nog mee op tournee nemen.</p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEikNN_6yZBd8IeD-xBS02J1KbaHwbN3BIacs7GWIlk4ebc8oVcFXvQBfwegFNmpDv9Y2pOC6hxI6zQoCwsTqtxshhtiC9FZuw4zYXQ3G016liMAx43H812BhmcngeTLaqbPouILvgqhosSOyvzJKE3dAoRvTi4xX0KK9qXJ6rGMZE4ys1-comFUJoaCog/s300/bruckner.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="168" data-original-width="300" height="168" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEikNN_6yZBd8IeD-xBS02J1KbaHwbN3BIacs7GWIlk4ebc8oVcFXvQBfwegFNmpDv9Y2pOC6hxI6zQoCwsTqtxshhtiC9FZuw4zYXQ3G016liMAx43H812BhmcngeTLaqbPouILvgqhosSOyvzJKE3dAoRvTi4xX0KK9qXJ6rGMZE4ys1-comFUJoaCog/s1600/bruckner.jpg" width="300" /></a></div><p></p><p>De stilte werd ook gevierd afgelopen weekend in museum Voorlinden, waar we op de vroege zaterdagochtend gereserveerd hadden voor het <i><a href="https://www.voorlinden.nl/bezoek/events/stilte-op-sokken/">stilte op sokken uur</a> </i>Schoenen uit, telefoon op stil, mond dicht en de tentoonstelling van Giuseppe Penone ervaren. Het zonnige weer hielp mee, fietsend door de bossen naar het prachtige landgoed, maar Penone heeft iets bijzonders te bieden. De sokken waren vooral bedoeld om een reliëf in de vloer te voelen maar het schept ook een band tussen de bezoekers, die niet tegen elkaar mogen praten. Hoe weldadig dat geweest is ervaar je als na een uur het 'gewone' publiek het museum vult met het gebruikelijke lawaai van alledag. We hebben, zonder schoenen, nog wel genoten van andere hoogtepunten in het museum en de heerlijke museumshop maar dat eerste uur was echt een traktatie. </p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEihs8jGPw3d0xw-tKGqTyoaUMSwqXSJMtDQVLio2EqjhuXtXf-QVNjFZ2nD4cgvlZzdUmBb_qW6QzpWRcVrgkQjVnAwLxjLSU2SOdVMcxRndTkPxAWT7AxutzYV3_vVHiWJ6fnLHo-7TWS4ns6OxjQa3ABaVCHL7NChHmSP1T9Vp-qF06yeDkZ13g5JEA/s306/voorlinden.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="165" data-original-width="306" height="165" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEihs8jGPw3d0xw-tKGqTyoaUMSwqXSJMtDQVLio2EqjhuXtXf-QVNjFZ2nD4cgvlZzdUmBb_qW6QzpWRcVrgkQjVnAwLxjLSU2SOdVMcxRndTkPxAWT7AxutzYV3_vVHiWJ6fnLHo-7TWS4ns6OxjQa3ABaVCHL7NChHmSP1T9Vp-qF06yeDkZ13g5JEA/s1600/voorlinden.jpg" width="306" /></a></div><p></p><p>Een traktatie is ook de tentoonstelling <a href="https://www.mauritshuis.nl/nu-te-doen/tentoonstellingen/manhattanmasters/">Manhattan Masters</a> in het Mauritshuis. Altijd al een heerlijk museum door zijn overzichtelijke afmeting en daarbinnen toch een aantal absolute topstukken. Vanuit New York zijn daar nu tijdelijk een tiental aan toegevoegd. Een prachtig groot zelfportret van Rembrandt - die ogen! - is een blikvanger. Maar ik merk dat ik nog meer geraakt word de Vermeer die er hangt. En misschien heeft ook dat wel met stilte te maken. Bij mij zit Vermeer een beetje in dezelfde hoek als Piero della Francesca, een van mijn absolute favorieten uit de Italiaanse Renaissance. Zo'n schilder waar je altijd even langs moet als je toevallig in de buurt bent. En hoe verschillend deze meesters ook zijn, ze raken elkaar in de rust, het evenwicht, de stilte die hun werk uitstraalt. Heel anders dan Rembrandt. En misschien dat ik daarom wat geïrriteerd raakte door het geluid van de documentaire die non stop aan de andere kant van het schilderij werd afgespeeld. Andere keren zijn het pratende bezoekers die het je moeilijk maken om een schilderij tot je te nemen, maar die blijven zelden lang op dezelfde plek. Deze continue stroom van gesproken tekst vond ik, zeker in de omgeving van Vermeer, een kleine smet op een prachtige tentoonstelling. Het belang van de stilte.</p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjydbnGqQFfOhi3LApgEuAF2g6uYU5QorQL2Cc7QYNTOAQet7eq-4X4U1cZOsF79E6cEX1w84bGRT-WOUwE-66mAvpVVBGPUFJPGUWNZuM_DjUmebfa2EW-xXZaJg4uhmm8zm-IHmVj4NZfE5M90Zkv-WMx5EPGXi2NFzU2eM6VKjO1BmQxiRhmVLNVaA/s275/vermeer.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="183" data-original-width="275" height="183" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjydbnGqQFfOhi3LApgEuAF2g6uYU5QorQL2Cc7QYNTOAQet7eq-4X4U1cZOsF79E6cEX1w84bGRT-WOUwE-66mAvpVVBGPUFJPGUWNZuM_DjUmebfa2EW-xXZaJg4uhmm8zm-IHmVj4NZfE5M90Zkv-WMx5EPGXi2NFzU2eM6VKjO1BmQxiRhmVLNVaA/s1600/vermeer.jpg" width="275" /></a></div><br /> <p></p>Eelco Beinemahttp://www.blogger.com/profile/12900624601821490377noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-566737588777690950.post-7285376056975913792022-11-02T04:37:00.001-07:002022-11-02T04:37:28.634-07:00Reisgezel<p>Er zijn van die stukken die een leven lang met je meegaan. Het zijn er niet veel, en 'een leven' is natuurlijk wat overdreven maar met het grote <i>Divertimento</i> voor strijktrio van Mozart is in de loop der jaren een warme vriendschap ontstaan. Die begon tijdens mijn conservatoriumtijd, en dat is toch alweer bijna veertig jaar geleden. Een tijd lang had ik daar een vast strijktrio, gecoacht door Ferdinand Erblich, destijds altviolist van het Orlando Kwartet. We begonnen ooit met het Trio van Beethoven in c mineur, opus 9 nr. 3. Ik weet nog goed hoe intensief we gewerkt hebben aan het idioom en de klank. Met zijn drieën is dat toch harder werken dan als strijkkwartet. Uiteindelijk kom je dan onvermijdelijk bij Mozart uit. En niets ten nadele van het andere repertoire, maar dat staat op eenzame hoogte. Het eerste en het grootste werk in het genre.</p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEio8zc2madXHIern1h2zgcnsjl25syN-mgBJO5OV_FZKNFejD6bnQB_-KwmCI0_PrJjWSm3irWVf_bYhePnbT199adlc9J78ADQG4q8zevNmV0O77IicAKKFfe18v4gA4w-MLqm4AH0iv914MispEeXen2W2q8YcOfnpQR6-4sh_W_AhDi2lR_dEaYU7Q/s4624/20221102_121411.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="3468" data-original-width="4624" height="240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEio8zc2madXHIern1h2zgcnsjl25syN-mgBJO5OV_FZKNFejD6bnQB_-KwmCI0_PrJjWSm3irWVf_bYhePnbT199adlc9J78ADQG4q8zevNmV0O77IicAKKFfe18v4gA4w-MLqm4AH0iv914MispEeXen2W2q8YcOfnpQR6-4sh_W_AhDi2lR_dEaYU7Q/s320/20221102_121411.jpg" width="320" /></a></div><p></p><p>Het is groot. Het is groots. Maar het is ook lastig. En dat blijft, hoewel je ook wel leert. Een paar van die loopjes. Ik verander nog steeds weleens, maar een aantal opties voor vingerzettingen zijn inmiddels afgevallen. Toch zit de uitdaging vooral in het hele verhaal dat verteld wordt. Vanaf de dalende drieklank, unisono naar de laagste regionen. Een stijgende drieklank als motief voor een diepzinnig langzaam deel. Geen echte tragiek maar wel een soort uitgebalanceerd spectrum aan emoties. En dat verdeeld over drie strijkers. Geniaal. En het voelt ook altijd als een loutering als je alle zes delen gespeeld hebt. Waar dat vandaan komt is nog een raadsel, maar de symbolen uit de Vrijmetselarij zouden er iets mee te maken kunnen hebben.</p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhjMtUxP8onZI5Q_51uSLakEgryms7JFYGP72G-F82EnsXVC9ivvDTQlivoxXej5NccYnVUhEZlEOGRq2wHHT9FAQYfE5sUK4L6Ldcjh9q-VFokL4x5VwjozDH_F2EdWrpEOocZ3dO82atp98KS7762jbvySEaQmpmZ8uo_VZtTbYN8_HnrHZXollc-jA/s273/mozvm.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="185" data-original-width="273" height="185" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhjMtUxP8onZI5Q_51uSLakEgryms7JFYGP72G-F82EnsXVC9ivvDTQlivoxXej5NccYnVUhEZlEOGRq2wHHT9FAQYfE5sUK4L6Ldcjh9q-VFokL4x5VwjozDH_F2EdWrpEOocZ3dO82atp98KS7762jbvySEaQmpmZ8uo_VZtTbYN8_HnrHZXollc-jA/s1600/mozvm.jpg" width="273" /></a></div><p></p><p>Het was een idee waar ik al langer mee rond liep, maar komende week gaan we het Divertimento spelen als onderdeel van een programma over Mozart als Vrijmetselaar. Een programma met gesproken tekst waarin de vraag gesteld wordt of dit werk, gecomponeerd voor een logebroeder die hem regelmatig geld leende, ook als muziek van een Vrijmetselaar voor een logebroeder beschouwd kan worden. Welke symbolen in de muziek zouden kunnen duiden op het maçonnieke gedachtegoed? En geeft dat de muziek daarmee een extra betekenis? Antwoorden heb ik nog niet, maar het publiek zal vast een aantal dingen gaan horen.</p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg3MWqrB1xhox6hENzReuupdj4qxf0ylB_4zk3jA--PpTPAgPmLM7owHlNZFWRhUj45JEzLRLA9zIaAgz0FaXDqPfIzBlrIrWSKovqpxhR5V_SLacmPaAU8rWZFzyNVX5XKHQ3z6WrJuG8bFwlPaOp9v40p36cWvFY3SIQSgWxz5-DDZvbjBz4z5zyWdg/s257/symbool.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="196" data-original-width="257" height="196" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg3MWqrB1xhox6hENzReuupdj4qxf0ylB_4zk3jA--PpTPAgPmLM7owHlNZFWRhUj45JEzLRLA9zIaAgz0FaXDqPfIzBlrIrWSKovqpxhR5V_SLacmPaAU8rWZFzyNVX5XKHQ3z6WrJuG8bFwlPaOp9v40p36cWvFY3SIQSgWxz5-DDZvbjBz4z5zyWdg/s1600/symbool.jpg" width="257" /></a></div><p></p><p>Ik heb een tekst gemaakt die als verbinding tussen de muziek zal worden gesproken. Het is niet de eerste keer dat ik het doe, maar het is voor mij altijd een lastige klus. We werken bij Domestica al jaren met de combinatie tekst en muziek, misschien wel een beetje onze specialiteit. En zo ontdek je steeds beter wat wel en wat niet werkt. Maar we zullen dat deze week weer aan de praktijk moeten toetsen. En verbeteren waar nodig. De bedoeling is vooral om de muziek te laten spreken. Ik heb veel gelezen en veel geluisterd en ik ga steeds meer herkennen. Vooral de momenten dat Mozart een onverwachte afslag neemt zouden iets kunnen zeggen. De toonsoorten, de drieklankfiguren, de ritmes. Er is veel over geschreven maar de auteurs geven zelden uitsluitsel. Intuïtie is een belangrijke factor. Zo hoorde ik vandaag weer een deel van de <i>Gran Partita </i>voor blazers en dan krijg ik sterk het gevoel dat een vergelijking tussen beide stukken nieuwe inzichten zou kunnen opleveren. En dan wordt die louterende werking, die ik al ervoer vanaf de eerste keren dat we het <i>Divertimento</i> speelden, misschien nog beter te duiden. </p><p>Ik heb wel het gevoel dat er nog een lange weg te gaan is. Een mooie en bevredigende weg, waarin veel andere kamermuziek van Mozart meegenomen kan worden. Als inwijding in de gedachtewereld van Mozart. En daarvan zijn de <a href="https://www.domesticarotterdam.nl/concert/verborgen-broederschap-2/">concerten</a> deze week in Epe en Rotterdam het begin.</p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><iframe allowfullscreen="" class="BLOG_video_class" height="266" src="https://www.youtube.com/embed/MoJhEGQ8WIc" width="320" youtube-src-id="MoJhEGQ8WIc"></iframe></div><br /><p><br /></p>Eelco Beinemahttp://www.blogger.com/profile/12900624601821490377noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-566737588777690950.post-55230784782662362772022-08-31T09:33:00.001-07:002022-08-31T09:33:15.490-07:00Mahlers Werther<p> Als het gaat over verborgen boodschappen in de muziek dan denk je al snel aan <a href="https://philharmonischenotities.blogspot.com/">Sjostakovitsj</a>, met al zijn citaten uit eigen en andermans werk, maar Mahler had er zeker ook een handje van. En op zo'n manier dat iedereen er zijn eigen theorie op kan loslaten. Hij heeft geëxperimenteerd met het toevoegen van een programma maar merkte dat dat averechts werkte. Muziek vertelt een ander verhaal dan woorden. Meer dan één verhaal. Een diepere boodschap.</p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjNk-hJioEi_aX-Pyd2m218PRVr9XqlffZiGXFtix7Z0qDLp_gcNh7QaMaVDOCgWW3jC6aOsWIEN3nUyr-Bl3aUPsIL_jBCtjV2FiRp9ViPWXRwmCXS9WRs57knslteh_uX7bYnJd4VB3UFDEJyYakTPSGBjGwM4ds_th0up1Bli9Qi2XgyOUg6uWqPOw/s254/Mahler%201.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="254" data-original-width="199" height="254" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjNk-hJioEi_aX-Pyd2m218PRVr9XqlffZiGXFtix7Z0qDLp_gcNh7QaMaVDOCgWW3jC6aOsWIEN3nUyr-Bl3aUPsIL_jBCtjV2FiRp9ViPWXRwmCXS9WRs57knslteh_uX7bYnJd4VB3UFDEJyYakTPSGBjGwM4ds_th0up1Bli9Qi2XgyOUg6uWqPOw/s1600/Mahler%201.jpg" width="199" /></a></div><p></p><p>Komende <a href="https://www.rotterdamsphilharmonisch.nl/agenda/zomeravondconcert-pijper-en-mahler">week</a> staat de Eerste weer op de lessenaars. Een stuk wat je denkt te kennen maar toch altijd weer voor verrassingen en nieuwe inzichten zorgt. Overduidelijk is hoe hij uit zijn eigen <i>Lieder eines fahrenden Gesellen </i>citeert en het Vader Jacob in mineur kan ook niemand over het hoofd zien. Ik heb het altijd beschouwd als een verwijzing is naar zijn jongere broer Ernst, waar hij een sterke band mee had. Deze sterft na een lang ziekbed als Gustav vijftien is. Gezien het autobiografische karakter van de muziek, als we de componist mogen geloven, en het gebruik van een kinderliedje in mineur (in het Duits 'Bruder Martin') over slapen en het luiden van klokken kan ik me moeilijk voorstellen dat dat niet een aanleiding geweest is of op zijn minst in zijn achterhoofd heeft gezeten, maar ik zie het zelden benoemd. Misschien doet het er ook niet zoveel toe. Het gebruik van motieven uit Liszts <i>Dante Symfonie</i> en Wagners <i>Parsifal </i>om in de finale de weg van hel naar hemel te beschrijven is wat dat betreft essentiëler.</p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhgacIQGrtF0s113q7zS8HJ7mx1npSrhW80ug49N9nxyJk8H_qAq8BpxNUXSTSjKlFMd6KM04yEMZGUA6vT89segFzlvXzjDLiBPQvwDF6Hq0RuFT_WS1m5IViT9scm39Rg9PpLwb814D9XkDetmwy6CGRwPu9LnjXSbWluyESbMjGXLiXTfy6SUJxrSw/s264/LefG.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="264" data-original-width="191" height="264" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhgacIQGrtF0s113q7zS8HJ7mx1npSrhW80ug49N9nxyJk8H_qAq8BpxNUXSTSjKlFMd6KM04yEMZGUA6vT89segFzlvXzjDLiBPQvwDF6Hq0RuFT_WS1m5IViT9scm39Rg9PpLwb814D9XkDetmwy6CGRwPu9LnjXSbWluyESbMjGXLiXTfy6SUJxrSw/s1600/LefG.jpg" width="191" /></a></div><p></p><p>Dit stuk is in vele opzichten vernieuwend, revolutionair, brekend met tradities maar de manier waarop Mahler zijn eigen liederen tot de basis van zijn Eerste symfonie maakte was ongekend. Daar staan we nauwelijks meer bij stil, juist omdat dat thema's zijn die aanspreken en in je hoofd blijven zitten, als volkswijsjes. Maar oorspronkelijk waren ze gemaakt als dragers van een tekst. Het tweede lied van de cyclus levert het thematische materiaal van het eerste deel van de symfonie. <i>Ging heut' Morgen übers Feld, </i>is opgewekt en vrolijk. De dag breekt aan, de lente ontspringt, genieten van de natuur, dat soort zaken. In het lied is het bedoeld als terugblik naar een gelukkiger tijd voordat de geliefde de protagonist verlaten had, maar in de symfonie zit die voorgeschiedenis niet. Toch moet Mahler een reden gehad hebben om op dit materiaal terug te grijpen terwijl hij ook iets nieuws in eenzelfde sfeer had kunnen creëren. Blijkbaar was het verwijzen naar eigen werk belangrijk. Een nadruk op het autobiografische aspect. Of specifiek op de aanleiding van de compositie van de cyclus en de symfonie. Het andere lied dat geciteerd wordt in het derde deel is het laatste van de vier en dan met name het laatste couplet. Het gaat over slapen, eigenlijk over sterven, en daarmee verlost zijn van de ellende. Een droevig afscheid van het leven, dat perfect past bij de dodenmars en de slapende broeder Martin. De ironie - is het humor?- en de klezmer-elementen geven het een andere kleur, en andere omgeving. Misschien moeten we de finale van de symfonie wel beschouwen als een vervolg op het verhaal van de liederen.</p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg0wIdb3xqGD1QHQ4MyPJ1qSkP4YJ94eOUHDXeSgr5n_qfZkdNmhiWKxhat9TTe3AcYjhlj1BGTTuPQXxwxmQkn00X1989SHl1TRTQ9L8Rv19S7ccl_f7aLfTo5XVShzd1R693bNyfpyxjRQNqD-5QKpd04H9lmo0y853DvXtJPYQDvZ05Ay9tQSQefCA/s871/fahrendenroseliedtitelpiano.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="871" data-original-width="711" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg0wIdb3xqGD1QHQ4MyPJ1qSkP4YJ94eOUHDXeSgr5n_qfZkdNmhiWKxhat9TTe3AcYjhlj1BGTTuPQXxwxmQkn00X1989SHl1TRTQ9L8Rv19S7ccl_f7aLfTo5XVShzd1R693bNyfpyxjRQNqD-5QKpd04H9lmo0y853DvXtJPYQDvZ05Ay9tQSQefCA/s320/fahrendenroseliedtitelpiano.jpg" width="261" /></a></div><p></p><p>Aanleiding voor het schrijven van de liederen was een ongelukkig liefdesgeschiedenis met een zekere Johanna Richter, sopraan aan de opera van Kassel, waar hij toen werkte. Later schijnt ze nog enige tijd in Rotterdam gezongen te hebben. Zijn liefde werd niet beantwoord maar leverde wel deze prachtige muziek op. Dat hij bij het componeren van zijn Eerste in een soortgelijke situatie terecht was gekomen kan een reden geweest zijn om deze muziek opnieuw te gebruiken. Inmiddels is Mahler dan aangesteld als dirigent bij de opera van Leipzig, waar hij gevraagd wordt een opera van Carl Maria von Weber te voltooien. De opdracht komt van de kleinzoon van de componist en diens vrouw. Vele uren brengen ze samen door en er ontstaat iets tussen Marion von Weber en Gustav. Dat gaat zover dat de geliefden afspreken samen te vertrekken uit Leipzig, maar als Mahler met tickets en bagage in de trein zit komt zij niet opdagen. Met de opera, <i>Die drei Pintos, </i>die her en der met succes wordt opgevoerd breekt Mahler door als componist. Dat zal zeker een stimulans voor het componeren van zijn Eerste symfonie zijn geweest. Evenals zijn affaire met Marion, hoewel die zelden genoemd wordt in de programmatoelichtingen. Onlangs ontdekte ik dat het thema van de 1e violen bij het eerste lyrische moment in de finale, <i>Sehr gesangvoll, </i>een citaat van een entr'act uit <i>Die drei Pintos </i>is. Dat hij op zo'n belangrijk moment (35:40 in onderstaande opname) , een breuk in het muzikale verloop, teruggrijpt op zijn werk met de Webers lijkt me veelzeggend. </p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj8NRmgqa0xPa7bjgjDa6GUSPGGJ_pz27JfRyc4ExqihILl0bDDYAOxKwVbox1aMJSwO7pfLRCWEuKxbl0ngPuRM02qBvjkJF4zlrinWQHK2UqVwhUcnrXKLDRzSL6O9YmUbdcUuReTs1gXg1V_XKPpuMoNzarH11uSGdWzDTigpJEShTdJ46IHCKkEcg/s291/weber.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="291" data-original-width="173" height="291" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj8NRmgqa0xPa7bjgjDa6GUSPGGJ_pz27JfRyc4ExqihILl0bDDYAOxKwVbox1aMJSwO7pfLRCWEuKxbl0ngPuRM02qBvjkJF4zlrinWQHK2UqVwhUcnrXKLDRzSL6O9YmUbdcUuReTs1gXg1V_XKPpuMoNzarH11uSGdWzDTigpJEShTdJ46IHCKkEcg/s1600/weber.jpg" width="173" /></a></div><p></p><p>De titel <i>Titan, </i>die Mahler voor de symfonie bedacht, zou moeten helpen bij een speurtocht naar de inhoud van het werk. Het lijkt een verwijzing naar de roman van Jean Paul, een van Mahlers favoriete auteurs, maar met het verhaal is het lastig te verbinden. Totdat blijkt dat de roman zich grotendeels afspeelt in de Duitse stad Pestiz, de 'lindenstad', die symbool blijkt te staan voor Leipzig. Mahler verliet de stad en het operatheater daar spoedig na deze ongelukkige geschiedenis maar kon zo wellicht nog de herinnering benoemen.</p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjgbNWJxn4SaWwnHvyhCwnEgL0yAt7IayegU-kxSOXQVwfC8cSpjUYX2jTtE1AyNY3ldtJ_lD97pWhZntF9aOBwIxxp1lZPRcr_AJt-9rTxHPBgg-i2-iXsw-1jxIqAPHikBhOInwNP7gWHE6ak6u4mcWMlKudGQdkLbKQgOtxgtqUlhx80YZKf7eI8Sg/s254/walter.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="254" data-original-width="199" height="254" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjgbNWJxn4SaWwnHvyhCwnEgL0yAt7IayegU-kxSOXQVwfC8cSpjUYX2jTtE1AyNY3ldtJ_lD97pWhZntF9aOBwIxxp1lZPRcr_AJt-9rTxHPBgg-i2-iXsw-1jxIqAPHikBhOInwNP7gWHE6ak6u4mcWMlKudGQdkLbKQgOtxgtqUlhx80YZKf7eI8Sg/s1600/walter.jpg" width="199" /></a></div><p></p><p>Interessant is wat dirigent Bruno Walter over de symfonie schrijft. Walter heeft jarenlang intensief met Mahler samengewerkt en ze zullen zeker uitgebreid over deze partituur hebben gesproken. "De Eerste symfonie zou ik Mahlers <i>Werther </i>willen noemen: een hartverscheurende ervaring wordt er artistiek in afgereageerd." En: "De symfonie heeft de typische unieke macht van het geniale jeugdwerk, in de overdaad aan gevoel, in de onvoorwaardelijke en onbewuste moed tot nieuwheid van expressie, in de rijke inventie." Ik denk dat de opname die de oude Walter in 1958 van het stuk maakte met zijn Columbia Symphony Orchestra, nog steeds een van de meest overtuigende uitvoeringen is. Het schijnt dat Leonard Bernstein na het beluisteren besloot zijn eigen opname van het stuk nog maar een paar jaar uit te stellen.</p><p></p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><iframe allowfullscreen="" class="BLOG_video_class" height="266" src="https://www.youtube.com/embed/YhupUTmtHDY" width="320" youtube-src-id="YhupUTmtHDY"></iframe></div><br /> <p></p>Eelco Beinemahttp://www.blogger.com/profile/12900624601821490377noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-566737588777690950.post-60937292194518539782022-08-20T11:51:00.002-07:002022-08-21T03:49:34.998-07:00Vainberg alias Weinberg<p>Het is alweer een tijd geleden dat ik me met veel interesse gebogen heb over de briefwisseling tussen Sjostakovitsj en zijn vriend Isaak Glikman: <a href="https://books.google.nl/books/about/Story_of_a_Friendship.html?id=g6-5QgAACAAJ&redir_esc=y">Story of a F</a><a href="https://books.google.nl/books/about/Story_of_a_Friendship.html?id=g6-5QgAACAAJ&redir_esc=y">riendship</a>. Wat mij betreft verplichte literatuur voor iedereen die een goed beeld wil krijgen van deze componist. Over zijn standpunten en ideeën lopen nog altijd veel meningsverschillen. Net als over de vraag hoe belangrijk die zijn bij het beluisteren van zijn werk. Daar zouden nogal wat aanwijzingen in verstopt zijn. Ook over de authenticiteit van <i>Testimony, </i>zoals <a href="https://www.amazon.com/Testimony-Memoirs-Shostakovich-Solomon-Volkov/dp/087910998X">opgetekend</a> voor Solomon Volkov wordt nog steeds heftig gediscussieerd. Daarin staan nogal wat negatieve opmerkingen over collega-componisten en musici die je in de brieven niet tegenkomt. Een enkele positieve vermelding daarin herinner ik me in het bijzonder: Moisei Vainberg. Ik kende hem van naam als pianist van de eerste uitvoering van de prachtige Suite op gedichten van Alexander Blok samen met Vishnevskaja, Oistrach en Rostropovitsj. Had geen idee wie hij was maar zeker geen kleine jongen dus: </p><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><iframe allowfullscreen="" class="BLOG_video_class" height="266" src="https://www.youtube.com/embed/Uwp1uCUO5iI" width="320" youtube-src-id="Uwp1uCUO5iI"></iframe></div><br /> Uit die brieven bleek dat Vainberg ook en vooral componist was. Een vriend van Sjostakovitsj, waarvoor hij meerdere malen in de bres sprong, en gewaardeerd collega: '<i>Kondrashin and his orchestra are on tour to Leningrad and are including Vainberg's Fourth Symphonyin their programme. I strongly urge you to hear this marvellous work.' </i>Sjostakovitsj op 27 januari 1962. Zeven jaar later: <i>'If Barshai's orchestra comes on tour to Leningrad, and if this programmes include Vainberg's Symphony 10 or Boris Tchaikovsky's Sinfonietta, do make sure you go and hear them.' </i>In de rest van de briefwisseling is hij niet zo scheutig met complimenten dus dit betekent wel iets. Wat hierbij overigens ook opvalt is de gewoonte in de Soviet Unie om de orkesten niet met hun officiële naam aan te duiden maar met de naam van de chef. Meer dan hier bepaalden zij in vaak jarenlange samenwerkingen de klank het karakter van zo'n orkest. Overigens vormde deze Boris Tchaikovsky met Vainberg vaak het pianoduo dat een nieuwe symfonie van Sjostakovitsj aan de autoriteiten of de componistenbond ter beoordeling voorspeelde, voordat het op de lessenaars van een orkest geplaatst mocht worden. <div><br /></div><div>Voor de rest bleef Vainberg voor mij nog een grote onbekende. Zelfs in de biografieën van Sjostakovitsj ben ik zijn naam nauwelijks tegengekomen, of ik heb het over het hoofd gezien. Dat gaat vast veranderen. Enkele jaren geleden trok hij, toen gespeld als Weinberg, weer mijn aandacht toen dirigent Mirga Grazinyte-Tyla werk van hem uitvoerde en opnam voor Deutsche Gramophon, samen met violist Gidon Kremer. Niet die symfonieën die Sjostakovitsj noemde maar nummers 2 en 21. Komend seizoen staat ze met de Derde voor het <a href="https://www.concertgebouw.nl/concerten/2046321-concertgebouworkest-speelt-tsjaikovski-en-weinberg">KCO</a> in Amsterdam, dus er zal nog wel veel meer aankomen. Zo beperkt was mijn kennis toen ik dit jaar <span face="sans-serif" style="background-color: white; color: #202122; font-size: 14px;">een <a href="https://www.devriesvanstockum.nl/weinberg-sjostakovitsj-en-stalin-jan-auke-walburg-9789080716223.html">boek</a> in handen kreeg met als titel : <i>Weinberg, Sjostakovitsj en Stalin. Een muzikaal trio. </i>Van een Nederlandse auteur die ik nog niet kende: </span>Jan Auke Walburg. <span face="sans-serif" style="background-color: white; color: #202122; font-size: 14px;">Deze vakantie ben ik gaan lezen en inmiddels weet ik gelukkig veel meer. En ik heb het vooral opgevat als een uitnodiging om te gaan luisteren. En de aanleiding om hier een stukje over te schrijven. </span></div><div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgcXJUR90ACNdLuxIG9VKO3ROym68hmeQCMzaJO4ut4cFhMRolrBpgtFnBInYOXXeyVFeh_VqjkGKL7ooin9ZLRrWipZi8Lq7GmHdE8VleRf7FL6dRahhfkATKa5WtXJXcw96SuHwTQpNVzkAI5msRu2V9NA_duJRCpMWLR1gwrg72_9uI0IU_o2dHXDg/s259/walburg.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="259" data-original-width="194" height="259" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgcXJUR90ACNdLuxIG9VKO3ROym68hmeQCMzaJO4ut4cFhMRolrBpgtFnBInYOXXeyVFeh_VqjkGKL7ooin9ZLRrWipZi8Lq7GmHdE8VleRf7FL6dRahhfkATKa5WtXJXcw96SuHwTQpNVzkAI5msRu2V9NA_duJRCpMWLR1gwrg72_9uI0IU_o2dHXDg/s1600/walburg.jpg" width="194" /></a></div><div><br /></div><div>Op het boek valt wel het een en ander aan te merken, als je kritisch leest, maar waarom zou ik dat doen? Ik heb alle bewondering voor de auteur, die zo te zien uit een heel ander vakgebied komt dan de muziekwetenschap en de literatuur. Hij heeft een ongelooflijke hoeveelheid informatie naar boven gehaald, ook over Sjostakovitsj, en ik hoop dat het een bijdrage kan leveren aan een opwaardering van het werk van Weinberg en daarmee ook meer inzicht in de muziek van Sjostakovitsj. Stalin had daar voor mij niet bij gehoeven, hoe belangrijk ook in beider leven. Tot zijn dood in 1953, en als ik het goed begrijp was dat overlijden de redding van Weinberg, die toen gevangen zat. Van mij had het boek zich mogen concentreren op beide componisten, op de interactie en wederzijdse beïnvloeding. Ik noemde al de symfonieën maar het is de kamermuziek van Weinberg die mij vooralsnog meer aanspreekt dan het orkestrale repertoire, hoewel ik bijvoorbeeld zijn Celloconcert ook best eens bij ons in Rotterdam zou willen horen. Iets voor Nicholas Altstaedt wellicht?</div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><iframe allowfullscreen="" class="BLOG_video_class" height="266" src="https://www.youtube.com/embed/l6TyJCU9kbU" width="320" youtube-src-id="l6TyJCU9kbU"></iframe></div>17 strijkkwartetten componeerde Weinberg, twee meer nog dan Sjostakovitsj. Walburg beschrijft een soort wedloop als Sjostakovitsj zijn Tiende kwartet aan zijn vriend opdraagt: '<i>Hij schreef negen kwartetten en met die laatste nam hij de leiding omdat ik er toen nog maar acht had. Ik heb mezelf daarom uitgedaagd om hem in te halen, wat ik nu heb gedaan.'</i><br /><div>Weinberg zal in zijn eigen Tiende kwartet de opbouw van dit werk volgen.</div><div><br /></div><div>Dit boek geeft vormt een mooie basis voor verder onderzoek, van vakmensen wellicht. Maar misschien zijn het vooral de musici die het werk moeten gaan doen. Ik zou me zo kunnen voorstellen dat je in de combinatie van beide componisten een aantal prachtige kwartetprogramma's kunt samenstellen die dieper inzicht bieden in het idioom van de degene die we al denken te kennen en zijn minder bekende collega de grotere aandacht geven die hij ongetwijfeld verdient. Het onvolprezen Quatuor Danel heeft alle 17 kwartetten opgenomen en als cyclus ooit in Amsterdam gespeeld, maar het lijkt me ook wel iets voor het Matangi Quartet, dat deze zomer internationaal hoge ogen gooide met de combinatie Schnittke-Silvestrov-Sjostakovitsj op hun laatste <a href="https://www.matangi.nl/nl/products/outcast">cd</a>. Of het jonge Animato Kwartet dat het deze maand in <a href="https://www.banffcentre.ca/bisqc/2022-competing-quartets">Banff</a> gaat opnemen tegen de buitenlandse concurrentie. Ik zou graag komen luisteren.</div><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;"><iframe allowfullscreen="" class="BLOG_video_class" height="266" src="https://www.youtube.com/embed/qOCxwDtrWUc" width="320" youtube-src-id="qOCxwDtrWUc"></iframe></div><br /><div><br /></div><div><br /></div><div><br /></div><div><br /></div><div><br /></div><p><br /></p></div>Eelco Beinemahttp://www.blogger.com/profile/12900624601821490377noreply@blogger.com0