Een bekende naam

En als we het toch over componisten hebben waarvan iedereen de naam wel kent, terwijl ze zelden of nooit in de programmering van het RPhO opduiken, zullen we er meteen nog één noemen.
Georg Philipp Telemann.

Paganini, over hem ging het de vorige keer, had een enorme invloed op het muziekleven van de 19e eeuw.
De invloed die Georg Philipp Telemann op het Duitse muziekleven van de 18e eeuw had is minder bekend, maar was misschien niet eens zoveel minder groot. Ik weet niet of er op dat gebied al veel onderzoek gedaan is. Een gezaghebbende Telemann-biografie ontbreekt nog.

Bij 'Telemann' wordt vaak gedacht aan de 'veelschrijver' van talloze sonates, kwartetten, concerten.
En inderdaad: hij heeft niet één Mattheus Passion gecomponeerd, maar zeker wel drie. Naast nog een hele serie andere passies en drie complete jaargangen cantates!

Misschien kan het de vergelijking met Bachs onovertroffen meesterwerk niet aan, maar het is schitterende muziek die waard is om gehoord te worden. Waarom niet eens een keer in de Doelen, of liever de Laurenskerk, in de lijdenstijd?
Het zal vast niet snel gebeuren. Men wil Bach horen, meelezen in het klavieruittreksel, en een traantje wegpinken bij het Erbarme dich.
En dat, terwijl Telemann in zijn tijd veel hoger aangeschreven stond.
Veel componeren hoeft niet vanzelfsprekend te leiden tot mindere kwaliteit.

Zo is er het bekende verhaal van de vacature in Leipzig aan de Thomaskirche. In 1723, toen de functie van Thomascantor vrij kwam, wilde men Telemann hebben. Hij had ooit in Leipzig gestudeerd, aanvankelijk rechten, en de mensen kenden hem en zijn muzikale kwaliteiten. Hij kwam solliciteren en kreeg de baan, maar trok zich uiteindelijk terug, toen hij in Hamburg, waar hij toen werkte, betere leef- en arbeidsomstandigheden kreeg aangeboden. Bach was eigenlijk pas derde keus. Hij bleek de beste die beschikbaar was en kreeg de baan, en bleef tot zijn dood in Leipzig.

Telemann volgde, veel meer dan de ouderwetse Bach, de ontwikkelingen van de muzikale smaak, die zich meer en meer op Frankrijk richtte, en wilde voor het theater componeren, wat hij in Hamburg volop gedaan heeft. Maar hij was ook gefascineerd door volksmuziek, zoals in veel van zijn muziek te horen is.
En hij moet een van de eersten geweest zijn die een muziektijdschrift publiceerde: Der getreue Music-Meister . Hierin verschenen allerlei stukjes voor uiteenlopende bezettingen, van eigen en andermans hand.
Ook van Bach.

Toegegeven, er is weinig binnen het oeuvre van Telemann dat zich op een orkestprogramma laat plaatsen, behalve wat instrumentale suites. En bij de soloconcerten zijn er natuurlijk mogelijkheden. Hier valt op voor welke excentrieke combinaties hij soms kiest, zoals een tripelconcert voor viool, trompet en cello, of een dubbelconcert voor twee chalumeau's (voorloper van de klarinet):

Maar hij heeft ook een Wassermusik gecomponeerd, een orkestsuite, net als Händel. Misschien iets voor de volgende Havendagen?

Deze week zullen we met Domestica Telemann weer wat onder de welverdiende aandacht brengen. Woensdag, in de Laurenskerk.
Met een kerkelijke en een humoristische cantate, een opera-aria, toneelmuziek, een kwartet, een dubbelconcert. En wat Johann Sebastian Bach. Die vergelijking kan zijn muziek best aan.
Ze waren bovendien ook bevriende collega's. Telemann was peetoom van Bach's tweede zoon, die daarmee ook zijn tweede voornaam kreeg: Carl Philip Emanuel Bach.

Stukje dubbelconcert: