Voll

Lange tijd geleden had ik het plan opgevat om regelmatig passages uit orkestpartijen, waarin opvallende verschijnselen aan het licht kwamen, hier te laten zien. In veel partijen zijn leuke details te spotten, maar blijkbaar mis ik de discipline om dat idee vol te houden.
Misschien dat er op de langere termijn nog wel een aardige verzameling kan ontstaan.
Een van de partijen van deze week nodigt er wel weer toe uit. Hij zit vol aanwijzingen. Overvol kun je wel zeggen. Zo vol dat we bijna twee hele repetities gebruikt hebben om door het stuk van nog geen twintig minuten te raken. Dat ligt zeker ook aan de dirigent, die minutieus te werk gaat.
Die dirigent is Lahav Shani en de muziek is het opus 6 van Alban Berg, zijn Drei Orchesterstücke.
Het is zijn eerste keer, en dat geldt ook voor mij.
Een fantastisch en lastig stuk dat veel te weinig gespeeld wordt.

Ik heb een bladzijde van mijn partij gefotografeerd:

 Het is een passage halverwege het tweede deel, Reigen, als de langzame wals net begonnen is.
Niet alleen die wals, maar ook veel van de aanwijzingen doen erg Mahleriaans aan.
Misschien is het niet erg duidelijk leesbaar, maar het tempo wisselt voortdurend: etwas belebend, immer fliessender, ruhiger und etwas zögernd, nicht eilen, sehr ruhig.
Op de laatste regel is ook een noviteit te ontdekken: Berg ontwikkelde als een van de eerste een systeem waarin hij, soms maar een paar noten, benoemt tot Hauptstimme of Nebenstimme, aangeduid met hoofdletter H en N. Alle andere noten in het enorme orkestapparaat moeten daaraan ondergeschikt blijven. In maat 43 krijgt de solocello dus twee noten Hauptstimme, weliswaar piano maar zonder demper en 'etwas hervor'. Hoe subtiel kun je het krijgen. Die Hauptstimme was anderhalve maat eerder geëindigd met een frase van vier noten, unisono gespeeld door drie trompetten, piano, espressivo en eveneens zonder demper.

Wat ik ook een mooie vind, en die zal ik even groter maken, is ons pizzicato in maat 37:

Met demper (mit Dpf.), in piano, op de toets (am Griffbrett, dus waar het waar het milder klinkt) maar wel voll!. En daarin gaat Berg wel degelijk verder dan Mahler. En je kunt er als cellist eindeloos mee bezig zijn om je dat effect voor te stellen en te bereiken.

Vooruit, nog eentje uit hetzelfde deel:

We hebben daar halverwege de tweede regel weer een Hauptstimme, met ongelooflijk onhandige grote sprongen die toch ergens gebonden moeten klinken, te beginnen met een lange noot, fortississimo. Heel sterk dus en met nadruk zonder streekwisseling te spelen.
Maar het mooiste nog is de tempoaanduiding: derb bewegt. 
Ik weet niet precies wat ik me daarbij moet voorstellen, maar daar hebben we gelukkig een dirigent voor.