Pionier van de filmmuziek

De boekenweek is weer begonnen.
Voor mij is dat nog steeds een valide aanleiding om te bedenken, welk boek ik mijzelf nu weer zal schenken.
Want natuurlijk wil ik het boekenweekgeschenk van Kees van Kooten hebben.

De zondag die je daarmee vrij kunt reizen is helaas ook dit jaar weer gewoon een dag dat er gewerkt moet worden.
En terwijl onder de collega's de e-readers terrein winnen, maar ook 'dwarsliggers' tijdens de tournees populair zijn, bezoek ik graag een van de nog overgebleven boekhandels.
De ervaring van het openen van een nieuw boek is toch niet te vergelijken met het aanzetten van een elektronisch apparaat.

'Gouden tijden, zwarte bladzijden' is het thema dit jaar, maar daar zal ik me niet door laten leiden. Het is wel een actueel thema nu steeds meer geschreven en gesproken wordt over de werkelijke inhoud van 'onze' VOC-mentaliteit.
Het is lang geleden. We denken nu gelukkig anders. En het heeft mooie kunst opgeleverd.

Maar ook over zwarte bladzijden die dichter bij zijn, die velen om ons heen nog hebben meegemaakt, zoals de Tweede Wereldoorlog, zal nog veel moeten worden uitgezocht en openbaar gemaakt.
De scheiding tussen goed en fout wordt steeds minder helder en genuanceerder.
Ook in het buitenland speelt dat natuurlijk, en zeker voor een land als Oostenrijk ligt dat gecompliceerd.
De afgelopen weken zijn uit de archieven van de Wiener Philharmoniker zaken naar boven gekomen die op zijn zachtst gezegd opzienbarend zijn
.http://www.guardian.co.uk/music/2013/mar/11/vienna-philharmonic-nazi-secrets

Dat na de Anschluss in 1938, nu dus 75 jaar geleden, Joodse collega's het orkest moesten verlaten was pijnlijk maar onvermijdelijk. Ook in Nederland kregen de orkesten met die maatregelen te maken. Maar het is vooral de manier waarop het orkest na 1945 met het verleden omging die moeilijk lijkt goed te praten.
Ik kan me niet anders voorstellen dan dat de huidige leiding daarover de komende tijd een standpunt gaat innemen.
http://www.wienerphilharmoniker.at/index.php?set_language=de&cccpage=history_ns

En ja hoor.
Net werd bekend dat het muziekfestival Carintischer Sommer het jaarlijkse herdenkingsconcert voor Helmut Wobisch, ooit trompettist in de Philharmoniker en lid van de SS en de Gestapo, heeft afgezegd.
http://derstandard.at/1363239366192/Carinthischer-Sommer-streicht-Ehrenkonzerte-fuer-Helmut-Wobisch
Ik ben benieuwd wat de volgende stap wordt.

Maar natuurlijk had de anti-joodse politiek van de nazi's ook positieve effecten. Niet in het minst Hollywood heeft daarvan geprofiteerd, onder meer in de persoon van Erich Wolfgang Korngold (1897-1957).

Korngold, die begon als wonderkind in Wenen waar Mahler de negenjarige jongen als genie betitelde, wordt wel beschouwd als een van de belangrijkste grondleggers, pioniers van de filmmuziek. Vanuit een laat-romantische stijl waarmee hij grote successen had behaald. Zoals zijn Sinfonietta die in 1913, hij was zestien!, op de lessenaars van de Wiener Philharmoniker stond.
Het was Max Reinhardt, gevierd theaterregisseur, gevlucht voor de nazi's, die hem in 1934 naar Amerika haalde. Hij zou in Hollywood een van de pioniers van de film-muziek worden.
In 1938 was hij daar voor de muziek voor een Robin Hood-film met Errol Flynn toen Oostenrijk bij het derde Rijk werd ingelijfd. Terugkeer naar zijn vaderland was als Jood natuurlijk uitgesloten.
Hij weigerde vanaf dat moment nog voor de concertzaal of de opera te schrijven zolang Hitler aan de macht was, en stortte zich volledig op de filmmuziek.

Het Vioolconcert, dat we deze week spelen, was het eerste werk van na die tijd. Overigens wel op basis van ouder materiaal, met thema's uit verschillende films. Zo begint het met een meeslepende melodie uit Another Dawn (1937) :

Bronislaw Huberman was de violist die hem had overgehaald het stuk te componeren.
Maar Heifetz was de eerste die het mocht spelen, en met groot succes:

Toch is Korngold voor het reguliere concertpubliek, ondanks alle successen en zijn romantische ideoom, nog een ongewone naam. Maar juist het Vioolconcert is de laatste jaren aan een opmerkelijke opmars begonnen, met inmiddels ook vele cd-opnames. Nikolai Znaider speelde het stuk ooit bij ons tijdens een Gergiev Festival met Valery, voordat ze het met de Wiener Philharmoniker opnamen. Onze opname met Renaud Capucon en Yannick dateert van een paar jaar later.

Nicola Benedetti is nu met het stuk op tournee, waarbij ze vooraf steeds een video toont waarin ze haar passie voor de componist met het publiek deelt. De beelden heb ik helaas niet kunnen zien, maar misschien is het het begin van een nieuwe trend: een toelichting van de musici op het filmdoek als inleiding op een uitvoering:
http://www.artsjournal.com/slippeddisc/2013/03/why-korngold-matters.html