Nieuwe Wereld

November lijkt de maand van de Nieuwe Wereld te worden.
Niet alleen die beroemde symfonie van Dvorak meteen in de eerste week, maar er klonken toen ook nieuwe werelden in de muziek van Bartok en Pärt.
Zo origineel als de Muziek voor snaarinstrumenten nog steeds klinkt! En niet alleen modern, maar ook zo menselijk. Geworteld in de volksmuziek vindt hij in Dvorak een natuurlijk partner. Het lijkt een andere tijd maar toen de symfonie in New York in premiere ging was de jonge Bela toch ook al twaalf jaar. En ook hij zou later naar Amerika vertrekken.

De week daarna was het de beurt aan de wereld van de musical.
In combinatie met opera weliswaar, maar de musical-sfeer overheerst natuurlijk.
En dat is ook goed, want dat zijn de nummers die het publiek herkent en wil herkennen.
Een applaus na het horen van de eerste noten van een onaangekondigd nummer kennen wij in de klassieke wereld eigenlijk niet.
De operafragmenten waren ook goed gekozen deze keer, met niet alleen toppers als Nessun dorma en de Habanera uit Carmen maar ook een ouverture van Donizetti en een duet uit Rossini's Barbiere di Seviglia. Muziek uit de oude wereld, die we, wat mij betreft, veel vaker mogen spelen.
En wat mij betreft was Katie Hall de ster van de avond. Een bijzonder talent!

En dan staat deze week de Amerikaanse grootmeester John Adams op de lessenaars.
Harmonielehre klinkt niet erg Amerikaans, het verwijst naar Schönberg, maar het is een van zijn belangrijkste composities. Een van zijn eerste grote successen ook.
Minimal music in zekere zin, maar ergens ook heel romantisch. Niet wat je van zo'n titel zou verwachten dus. De aanleiding voor het eerste deel was een droom over een boot in de baai van San Francisco. Ik hoop niet dat dat de voornaamste reden is waarom voor Ligeti's San Francisco Polyphony als openingswerk gekozen is. Maar dat zal wel niet, want de Hongaar heeft fantastische muziek geschreven, ook regelmatig als muziek voor Amerikaanse films ingezet.
En dan Samuel Barber, de man van het Adagio.
Dat is op en top Amerika.
Over dat ene deel is zelfs een heel boek geschreven: Saddest music ever written van Thomas Larsson.
Dat stuk wordt overigens niet gespeeld, maar zijn wel Eerste symfonie.

En dan kom je toch weer terug bij Antonin Dvorak.
Die was door een rijke dame naar New York gelokt om bij te dragen aan de vorming van een muzikale identiteit van Amerika. Een eigen muziektaal die zich zou onderscheiden van het voorbeeld Europa. En tijdens die eerste maanden op Manhattan componeert hij dan een grote symfonie.
Aus der neuen Welt schrijft hij als ondertitel.
Alsof hij een ansichtkaart naar de overkant van de Atlantische Oceaan stuurt.
En is dat dan het voorbeeld wat gevolgd moet worden?
En zoja, wat heeft dat opgeleverd? Adams, Barber?

De Core Classics van deze week gaat er over.
En het bijzondere is dat we dit programma ook al op donderdag in Den Haag.
Daar heet het Masterclassics en is Lex Bohlmeijer degene die het verhaal vertelt.
En er zijn mooie verhalen te vertellen over zo'n beetje de beroemdste componist van Europa die de Amerikanen gaat leren hoe het allemaal moet.
En het was ook de tijd van de star-reporters, de journalisten die hun krant vol schreven met het laatste nieuws. En Dvorak was natuurlijk hot news, die zich gewillig liet interviewen.
Opmerkingen over de muziek van de slaven als rijke bron om een klassieke muziekcultuur mee te voeden verschijnen in de New York Herald van 21 mei 1893 en staan de volgende ochtend al in de Paris Herald, waarna er in Europa een debat ontstaat of dat nu wel zulke goeie ideeën zijn.

Maar Dvorak noemt ook de native americans, de indianen, als link met de symfonie.
Ik geloof niet dat hij hun muziek toen al gehoord had, de eerste maanden verlaat hij New York nog niet, maar als welkomstgeschenk had hij al wel een exemplaar van The song of Hiawatha gekregen.
Longfellows epos, dat ook al in vele vertalingen Europa veroverd had, gold als voorbeeld van de Amerikaanse literaire identiteit. Weinigen zullen nu nog de verhalen over de dappere krijger en zijn geliefde kennen, maar toen stond hij bij elke belezen Amerikaan in de kast.
Walt Disney heeft daar later iets heel anders van gemaakt.

De discussie over hoeveel Dvorak van de cultuur die hij in Amerika aantrof in zijn symfonie heeft gestopt duurt nog steeds voort. Ik vind het interessant, maar je hoeft je daar niet druk over te maken.
Het is ook gewoon hele mooie muziek, die haar Boheemse wortels niet verloochent, en altijd weer heerlijk is om te spelen.