Platenkast 6. Messiaen

Tussen de juweeltjes van vroeger is het nu weer eens tijd voor een schijf, die aansluit op waar ik nu mee bezig ben. Deze weken staat Messiaens Kwartet voor het eind der tijden op de lessenaar en daar heb ik ook een mooie lp van in huis. Een op en top Nederlands product waar we trots op mogen zijn. Opgenomen en uitgebracht in 1980. In 2012 ook in een versie op cd, maar die is waarschijnlijk niet meer verkrijgbaar.

De uitvoerenden waren Vera Beths, George Pieterson, Anner Bijlsma en Reinbert de Leeuw. Als Rondom Kwartet heb ik hen dit stuk in de jaren 70 ook live horen spelen, en die indrukwekkende ervaring zal vast geholpen bij de aanschaf van deze Philips-plaat. Het was nog niet de tijd dat beide strijkers met elkaar getrouwd waren maar het samenspel is er niet minder om. Toch liggen de hoogtepunten in de solo-delen. De klarinet helemaal alleen in de vogelgeluiden en de strijkers elk in een oneindig langzaam tempo met liggende piano-akkoorden. 

Het zou één van die stukken worden waar ik enorm tegenop kijk, nog steeds. Uit bewondering, uit respect maar ook wel een beetje uit angst. Misschien is 'ongenaakbaar' de juiste term. Vanaf mijn studiejaren heb ik het met verschillende partners gespeeld en uiteindelijk hebben we het ook met mijn 'eigen' Domestica Rotterdam uitgevoerd. Johan Simons had voor de opening van Theater Rotterdam een productie gemaakt. waarin een indrukwekkende line-up van topacteurs teksten van onder meer Geert Mak, Primo Levi en Vasili Grossman voordroegen en wij het Quatuor speelden. Komende maand in de Breepleinkerk komen de verbindende teksten van Etty Hillesum.

Ik kan er niet omheen dat bij al die uitvoeringen het vijfde deel mijn bijzondere aandacht heeft: Louange à l'Èternité de Jésus. Een langgerekte melodie in een tijdloos langzaam tempo. Messiaen schrijft erbij: Jésus est ici considéré en tant que Verbe. En dat slaat dan weer op het begin van het Johannes-evangelie, één van mijn favoriete passages uit het Nieuwe Testament: 'In den beginne was het Woord, en het Woord was bij God, en het Woord was God'. Ik herinner me niet of ik deze uitvoering van Anner Bijlsma vaak beluisterd heb, maar het zal me ongetwijfeld geïnspireerd hebben en ik vind het nog steeds een souvereine uitvoering, met een bewonderenswaardige beheersing van de stokvoering.

En dan moeten we het ook nog wel even over de platenhoes hebben. Wie zou bedacht hebben dat daar een gravure van Gustave Doré op moest? De Dood met een zeis en een zandloper hoort bij een beroemd gedicht van E.A.Poe, The Raven. Messiaen gebruikt wel vogelgeluiden, maar niet die van een raaf. En er zijn zulke mooie afbeeldingen van de Apokalyps, zoals de houtsneden van Dürer:

Of als het Frans moet zijn herinner ik me een prachtig wandkleed uit Angers: