Leeftijd

Het grote nieuws in orkestenland afgelopen week was natuurlijk het bericht uit Berlijn waarin Sir Simon zijn vertrek als chef-dirigent van de Philharmoniker aankondigde.
Of beter: dat hij zijn contract na 2018 niet zal verlengen. Want de komende vijf seizoenen verandert er in dat opzicht nog niets. Rattle verschaft zo zeer tijdig de duidelijkheid die het orkest in de gelegenheid stelt om zorgvuldig een opvolger te kiezen.

Dat proces zal zich in de eerste plaats in de beslotenheid van de orkestvergaderingen en search-committee-meetings afspelen, maar de speculaties en adviezen volgden elkaar op internet in hoog tempo op. Op die manier kan iedereen een woordje meespreken, wat interessante en natuurlijk ook soms onwaarschijnlijke keuzes oplevert.

Bovenaan de lijst staat voorlopig Christian Thielemann.
Het Duits-romantische repertoire, de muziek waar het orkest in de jaren van von Karajan en daarvoor ook Furtwängler, vooral om geprezen werd is ook de sterke, misschien zelfs wat eenzijdige kant van Thielemann.
Als Duitser heeft hij zijn nationaliteit mee. Na een Italiaan en een Engelsman lijkt de drang om terug te keren tot de roots gegroeid.
Niet lang geleden heeft Thielemann met ruzie, die vooral over autoriteit leek te gaan, de Münchner Philharmoniker verlaten, en inmiddels is hij aan zijn eerste seizoen aan het hoofd van de Staatskapelle Dresden begonnen. Daar kan hij ook zijn Strauss en Wagner in de opera dirigeren. Dat is er in Berlijn nauwelijks bij. Toch lijkt een overstap na zes jaar naar de hoofdstad niet onlogisch. Want wie moet het anders gaan doen?

Daniel Barenboim wordt veel genoemd. Hij viel de vorige keer in de laatste ronde af ten gunste van Rattle, en leidt inmiddels belangrijke operahuizen in Berlijn en Milaan. Ook hij heeft een grote reputatie in de grote romantische werken en spiegelt zich in zijn musiceren regelmatig aan Furtwängler. Hij is geen Duitser maar wel een graag geziene gast. En inmiddels helaas al de zeventig gepasseerd.
Leeftijd lijkt voor meer kandidaten een onoverkomelijke hobbel. De generatie van Haitink (83), Maazel (82), Mehta (76) is toch wel te oud. Niet om te dirigeren, dat kunnen ze nog fantastisch, maar wel voor zo'n zware functie. Maris Jansons wordt dit jaar ook al 70.
Chailly zit met zijn 59 jaar in  een gunstiger uitgangspositie, net als Salonen (64). De mogelijke kandidatuur van Gergiev (59), lokt de reactie uit dat dan vliegveld Tempelhof heropend moet worden, zodat hij zo min mogelijk reistijd verliest.

Een andere categorie is de 'jonge honden'. Yannick (37) wordt natuurlijk genoemd, maar Dudamel (bijna 32), Nelsons (34) en Harding (37) worden misschien nog wel kansrijker geacht. Maar voor je veertigste als chef van Berlijn?
Karajan en Rattle waren allebei 47 toen ze begonnen. Die leeftijdsgroep lijkt nu schaars vertegenwoordigd, hoewel Yannick en Harding in 2018 ook al 42 zijn.
Ik zet mijn kaarten voorlopig nog op Thielemann.

Ook bij ons orkest komen veel jonge dirigenten. Vaak grote talenten, beloftes voor de toekomst.
Voor de afwisseling is het goed om dan ook wat oudere, meer ervaren orkestleiders op de bok te hebben.
Met kerst hadden we nog Boreyko, 55, maar na de jaarwisseling ging de teller al snel omhoog naar 68 (Slatkin) en zelfs 79 (Plasson).
Zoals je Thielemann associeert met Duitse muziek, is de Franse het terrein van Plasson.
De veteranen onder ons hebben nog goede herinneringen aan een Pelléas et Mélisande, de opera van Debussy, die hij begin 80er jaren dirigeerde, nog voordat DNO zich in de Stopera vestigde.
Dit keer ook Debussy, de Prelude a l'après-midi d'un faune, met een prachtige fluitsolo van Herman Kogelenberg. Hij is nog tot de zomer bij ons te horen, want daarna verhuist hij naar München, waar hij bij de oude Maazel de sterren van de hemel gaat spelen.
Christianne Stotijn was weer ontroerend in Les nuits d'été, en na de pauze presenteerde Plasson een originele visie op Bartok, groot bewonderaar van Debussy, en zijn Concert voor orkest. Ook Hongaarse muziek, gecomponeerd in Amerika, kan dan heel Frans gaan klinken.

Maar het publiek was misschien nog wel het meest verrast door de toegift.
Hij kondigde het stuk voor strijkorkest niet aan, dus menig toehoorder in de Doelen kwam vragen naar de componist en titel van het werk. Een manier om de communicatie tussen orkest en publiek te bevorderen dus.
Voor degenen die het niet hebben kunnen vragen: het was het Adagietto van Bizet, uit zijn eerste Arlésienne-suite. Er zijn collega's die de componist van Carmen als de grootste Franse componist beschouwen, en Plasson was een overtuigend pleitbezorger. Je kon horen waar Mahler zijn inspiratie voor het gelijknamige deel in zijn Vijfde vandaan had gehaald.