Applaus

Het wilde maar niet lukken.
Met het slotapplaus na de Zevende van Sibelius.
De eerste avond bleef het stil, het tweede concert begonnen een paar (kenners?) te klappen, maar blijkbaar met onvoldoende overtuiging want het ebde weer weg voordat de hele zaal zich aansloot.
Pas de derde keer was meteen raak.
Lag dat aan de uitvoering, aan de dirigent? Of heeft de componist een zwak moment gehad?

Ik weet niet of Sibelius erg geïnteresseerd was in applaus.
Hij heeft zelf wel als dirigent op het podium gestaan, maar zijn muziek lijkt niet gericht op het verwerven van luidruchtige publieke bijval. Zeker in deze symfonie heeft hij het zijn luisteraars niet makkelijk gemaakt. Zichzelf overigens ook niet. Volgens eigen zeggen gingen er vele liters whisky doorheen voor de laatste maten op papier stonden. En dat eind voelt ook een beetje abrupt.
Geen wonder dat het publiek aarzelt.
Je kan daar als dirigent nog wel wat aan doen, of zelfs een show van maken, maar daar lagen niet de prioriteiten van dirigent Robin Ticciati.

En wat is er mooier dan zacht eindigen?
Had Sibelius dat maar gedaan.
De stilte na een laatste noot die langzaam wegebt.
Zoals bij Mahler 9, of de Pathétique, waar het applaus meestal al na het derde deel begint.

Toch is er bij programmeurs een voorkeur voor een afsluiting met een uitroepteken. Zeg maar zoals Beethoven 5. Ik kan geen andere reden bedenken waarom uitgerekend de Derde de minst gespeeld van de Brahms-symfonieën is. Terwijl het misschien wel de mooiste is.
Met Yannick hebben we hem nog niet gedaan.
Blomstedt dirigeert het stuk volgende seizoen bij het KCO, als onderdeel van een heel Brahms-programma.
En daar klinkt hij al in de eerste helft. De Akademische Festouverture vormt de finale. Dat is best inventief. Waarom zou je met de grote symfonie moeten eindigen?

Rachmaninov had meer oor voor zijn publiek en het te behalen succes van de solist.
Hij zat zelf vaak in die rol.
Een geschikt concours-stuk heb ik het de vorige keer genoemd, niet vermoedend dat de pianist die, meer dan wie ook, geassocieerd wordt met competities, afgelopen week overleed.
Van Cliburn werd 78 jaar oud, maar was nog steeds in de eerste plaats de winnaar van de Tsjaikovski-competitie van 1958. Op het hoogtepunt van de Koude Oorlog verslaat hij de Russen in het hol van de leeuw.
Een tipper-parade in New York en meer dan een miljoen verkochte platen van het Eerste pianoconcert van Tsjaikovski, het stuk waarmee hij de finale won, volgden. Minder bekend is overigens dat hij toen in Moskou ook het Tweede pianoconcert van Rachmaninov speelde.
Klassieke muziek als wapen tussen twee grootmachten, een interessant fenomeen.

Helaas is van een normale carriere daarna eigenlijk nauwelijks sprake geweest. Het repertoire dat men van hem wilde horen waren vooral de virtuoze stukken uit de laat-romantiek. In 1978 is hij zelfs officieel gestopt: http://www.artsjournal.com/condemned/2013/02/van-cliburn-and-his-fraught-generation/

Een heel ander soort pianist dus dan Imogen Cooper, die deze week Mozart komt spelen.
Haar naam is niet zo bekend als die van Cliburn, maar zeker zoveel mensen zullen haar hebben gehoord.
Zonder het te weten, want haar naam kwam pas bij de aftiteling van de film.
Zij is het namelijk die Mozarts Pianoconcert in d speelt tijdens Amadeus, samen met Neville Marriner en zijn Academy of Saint-Martin-in-the-fields. En welke film heeft meer voor de reputatie van een componist gedaan dan juist deze kaskraker van Milos Forman? Ik moet zeggen dat ik het nog steeds prachtig vind om hem te zien.

In Rotterdam speelt Cooper overigens een ander pianoconcert, maar ook dat is beroemd geworden in de bioscoop: Elvira Madigan uit 1967. Vanaf 3.00:

Als Rachmaninov en Mozart geschikt zijn als filmmuziek, waarom Sibelius dan niet?
Een film over hem, zijn rol bij de ontwikkeling van de nationale identiteit van Finland, of de laatste dertig jaar van zijn leven, als hij nauwelijks meer componeert.
Van Cliburn kan ook een mooi onderwerp zijn, met een uitzonderlijk leven.
Zijn naam leeft ook nog voort in de piano-competitie die hij in de 60-er jaren heeft opgezet en inmiddels tot de belangrijkste ter wereld behoort. In mei komt er weer een editie.