Bach in de bioscoop

De lente wil maar niet komen, maar Pasen en het einde van de lijdenstijd nadert met rasse schreden.
Nederland laaft zich dus aan de passies van Bach en dan natuurlijk vooral die volgens het evangelie van Mattheus.
Ook wij doen daar als orkest aan mee.
Niet met Trevor Pinnock, die heeft moeten afzeggen, maar met Daniel Reuss, een van de grote koordirigenten die Nederland de laatste jaren heeft voortgebracht. Ooit opgeleid door Barend Schuurman in Rotterdam, al vele jaren succesvol met Capella Amsterdam, leidde hij belangrijke koren in Berlijn en Estland.

Maar ach, de Mattheus is de Mattheus.
Die wil men elk jaar weer horen, met of zonder partituur.
In de kerk of in de concertzaal.
Met of zonder applaus.
In een kerk, met een akoestiek en een ruimte die de dubbelkorigheid tot zijn recht laat komen, met verwarming, en zonder applaus. Dat lijkt mij ideaal.
Maar in een volle Doelenzaal met applaus is natuurlijk ook genieten.

Applaus is niet alleen een issue in deze blog, maar het april-nummer van BBC Music Magazine behandelt zelfs de geschiedenis van het applaus. In hun podcast worden verschillende landen en hun tradities vergeleken:http://www.classical-music.com/podcasts In Noorwegen is het ritmisch klappen een courante uiting van appreciatie. Wanneer we in Nederland zijn gaan opstaan weet ik niet, zo heel lang geleden kan dat niet geweest zijn - was het dezelfde tijd dat de drievoudige kus haar intrede deed? - maar blijkbaar vallen we daarmee in dezelfde categorie als de Verenigde Staten.

Behalve Rachmaninov en Mozart is natuurlijk ook Bach voor de film gebruikt.
In mijn herinnering zat Pasolini's Il Vangelo secondo Matteo vol met muziek uit de Mattheus, maar dat blijkt  bij terugkijken erg mee te vallen.
Het Erbarme dich, althans de instrumentale inleiding komt een paar keer langs, en het slotkoor.
Het Adagio uit het Vioolconcert in E blijkt ook goed te werken. Maar het meest dramatisch is misschien nog wel muziek van Mozart, uit zijn Maurerische Trauermusik.
Juist door de vele stille momenten en de omgevingsgeluiden zoals de wind, weet de gekozen muziek ongelooflijk te raken. Net als het verhaal overigens. Een meesterlijke film:

De Mattheus is ook nog wel als muziektheater geensceneerd, een paar jaar geleden nog in Glyndebourne, zonder veel succes.
En natuurlijk het beroemde ballet van John Neumeier in de 80-er jaren.

Interessanter vind ik de 'ritualisation' die Peter Sellars een paar jaar geleden bij de Berliner Philharmoniker op het podium bracht.
Wij kennen Sellars nog van de DNO-productie van Pelléas et Mélisande, de opera van Debussy, met Simon Rattle op de bok. Ik heb toen de gelegenheid te baat genomen om bij regie-repetities te luisteren en ben sindsdien enorm gefascineerd door dit Amerikaanse fenomeen. Zijn registratie van Mozart-opera's op film baarden destijds veel opzien, maar ook met Bach was hij al vaker bezig.
En de manier waarop hij zijn visie op kunst in het algemeen en muziek in het bijzonder verwoordt verrast mij steeds weer.
Ik heb van de dvd van zijn Mattheus Passion alleen nog maar fragmenten gezien, maar zijn verhaal erover maakt mij erg nieuwsgierig: