ALMA-2

Na inmiddels een dag repeteren op Mahler 6 met Martin Sieghart vervolg ik mijn verhaal van gisteren.
Sieghart blijkt te kiezen voor de oorspronkelijke volgorde, i.t.t. Yannick, wat hij vooral motiveert met de opeenvolging van toonsoorten. Na het A groot aan het eind van het eerste deel wil hij liever nog even doorgaan in het a mineur van het scherzo, een soort herhaling van de openingsmaten van de symfonie, en pas daarna naar de ideale wereld van het Andante in Es groot.
Voor hem verbeeldt het Andante de omgeving van Maiernigg, het zomerverblijf tussen de Oostenrijkse bergen aan de Wörthersee, waar Mahler zijn symfonie componeerde.

Sieghart is een Wener van geboorte, ooit jarenlang solo-cellist bij de Wiener Symphoniker, dus hij kent het idioom goed. Ja, niet alleen het idioom. Hij kende ook de familie Mahler, althans een kleindochter van de componist die hem veel verteld zal hebben.
Het huwelijk met Alma, betitelde hij als 'een uitdaging'.
En wat voor één!
In dat opzicht geeft de Kokoschka-tentoonstelling die momenteel nog in Boijmans hangt een interessant beeld. Oskar Kokoschka zou na Mahlers overlijden één van Alma's hartstochtelijke relaties worden. Een huwelijk ging uiteindelijk niet door, en een zwangerschap werd afgebroken, maar de kunstenaar kon zijn muze niet meer loslaten. Hij ging zelfs zover dat hij een pop liet maken, een soort kopie van Alma, die hij jarenlang bij zich in huis had!
Alma was een vrouw die vele mannen het hoofd op hol heeft gebracht, ook al voor het huwelijk met Mahler.
Zemlinsky was waarschijnlijk de laatste, maar Klimt hoorde daar zeker ook bij.
Hoe moet dat dan in de jaren van hun huwelijk gegaan zijn?

Er zijn veel brieven van Gustav aan Alma, hij schreef soms meerdere malen per dag, mooi gebundeld in een boek, waaronder natuurlijk de beroemde brief waarin hij haar rol bepaalde als echtgenote van hem, die vooral niet zelf moest gaan componeren. Wat helaas ontbreekt zijn de brieven die zij aan hem stuurde.
Net als het merendeel van de dagboekaantekeningen uit die jaren.

Het huwelijk was vast een uitdaging voor hem, misschien ook een zegen, maar ongetwijfeld ook een last.
Zij was de meest begeerde vrouw van Wenen en ze schonk hem twee prachtige dochters, maar tegelijkertijd waren een aantal van zijn oude vrienden voortaan buitengesloten. Hij heeft offers moeten brengen.
Hij moet natuurlijk gek van haar geweest zijn, net als al die andere mannen, maar waarom werd het huwelijk dan zo privé gehouden? Zijn zus met haar toekomstige man, haar moeder met haar stiefvader, meer waren er niet bij daar in de Karlskirche, op een steenworp van de Musikverein en de opera, waar hij de scepter zwaaide. Het leeftijdsverschil zal hem misschien ook niet lekker hebben gezeten. Zij was bijna twintig jaar jonger. Hij vergeleek zichzelf al met Hans Sachs, uit Wagners Meistersinger, die zijn geliefde Eva wel met een leeftijdgenoot van haar laat trouwen. In de opera is dat Walther von Stolzing. In het leven van Alma komt, nog tijdens hun huwelijk, Walter Gropius haar hart veroveren.
Mijn gevoel zegt me dat de verbinding die Mahler in de finale van zijn Zevende met Die Meistersinger maakt, terug te voeren is op zijn huwelijk. Gropius was vast nog niet in beeld, maar de dreiging van concurrentie in de liefde moet hij veel eerder hebben gevoeld.

Wat daarvan in de Zesde zit is niet meer dan speculatie, waar ik me nog niet aan waag.
Sieghart stelt terecht dat de ondertitel 'Tragische' niet van Mahler komt. Hij herkent, ondanks het pessimistische slot, veel positieve elementen in de muziek, en kiest liever voor 'Dramatische'.
Hij ziet het werk als een afrekening van de componist met zijn verleden, met zijn jeugd.
Wat betreft het Scherzo kan ik daar zeker in mee gaan. Altväterisch staat er boven het Trio, wat Sieghart vertaalt met 'onmodern'. 'Ouderwets' kun je misschien ook zeggen. Vroeger, toen de mensen nog de tijd namen om een feestje te vieren. Dat verklaart overigens nog niet de voordurende maatwisselingen in dat deel.

Ik ga verder op zoek naar Alma in de Zesde.
Het Andante bijvoorbeeld, zie ik liever als verlengstuk van het Adagietto uit de Vijfde, dat Gustav als liefdeslied voor Alma componeerde. Inclusief woorden, als we de partituur van Willem Mengelberg mogen geloven.

Morgen maar weer verder.