Er is in deze muziek teveel wat tegelijk om aandacht vraagt.
In die zin misschien wel weer heel Mahleriaans...
De opeenvolging van de toonsoorten vond ik een leuke vondst, die ik nog eens in de officiële Mahler-literatuur hoop terug te vinden. Uiteindelijk hebben we de symfonie met Sieghart ook in die originele volgorde gespeeld, maar gevoelsmatig was ik na het eerste deel toch liever in de wereld van het Andante afgedaald.
Dat gaan we vast volgend seizoen met Yannick doen.
Blijft nog liggen de relatie tussen het Alma-thema in het eerste deel en het openingsmotief van de Finale.
Voor mij heeft A.Thomson dat overtuigend aangetoond. Hij gaat dan niet uit van het begin van het thema, maar met name de 12e maat (03:16 in de opname met Haitink, zie vorige aflevering). Daar is een opeenvolging van acht noten die dezelfde noten bevat, alleen hier en daar verhoogd of verlaagd, als maat 4-6 van het laatste deel.
En was het thema in het eerste deel nog 'a portrayal of the young Alma's girlish innocence and high spirits', in de Finale is de Alma idée fixe 'reconstituted to become a symbol of the beloved in full maturity and sexual allure'.
Ik moet toegeven dat ik altijd een beetje een hekel heb gehad aan Alma, terwijl ik me eigenlijk nooit echt in haar biografie heb verdiept. Gelukkig kent ze ook voldoende verdedigers, zoals vorige week weer bleek.
Je kunt ja afvragen hoe het met Mahler gelopen zou zijn als hij haar nooit ontmoet zou hebben, of als zij geweigerd had met hem te trouwen. In hoeverre hebben we die laatste vijf, zes symfonieën ook aan haar te danken?
En dat geldt natuurlijk niet alleen voor de muziek van Mahler, maar ook de kunstwerken van Kokoschka, Gropius, misschien ook wel Klimt, Zemlinsky. Wie al niet.
Zij verdient haar plaats in de kunstgeschiedenis.
Voorlopig is het verhaal over de Zesde van Mahler voor mij even afgesloten.
Vier concerten en vijf teksten.
Er komt vast nog wel een vervolg op. Als het me lukt om Mengelbergs partituur te bekijken en ik daar onverwachte aantekeningen aantref, bijvoorbeeld.
Een opmerking in een brief van Mahler aan Mengelberg (waarschijnlijk 18 aug. 1906) is op zijn minst intrigerend:
'Schade, dass Sie mir Ihre Bemerkung bezüglich des "Hammers" so spät mitgeteilt. Jetzt liess sich da nichts mehr tun (..). Aber sie haben ganz recht in der Sache; ich habe es auch gefühlt, aber wieder daran vergessen. - Nun, wir können es ja in Amsterdam nach Ihrer Methode versuchen und eventuell in einem Nachtragsblatt der Partitur anschliessen.'
Welke opmerking zou Mengelberg hebben gemaakt over de hamerslag, en waarom heeft hij, na de afzegging van Mahler, de Zesde niet zelf gedirigeerd in januari 1907?
Het concert-archief (vanaf 1888) wat het KCO deze week online heeft gezet, biedt interessante inzichten over de Zesde.
56 keer hebben zij de symfonie gespeeld, vanaf 14 september 1916. Mengelberg voerde het zes keer uit, voor het laatst bij het beroemde Mahler Festival van 1920.
Na hem is het vrijwel beperkt gebleven tot de chef-dirigenten.
Alleen Carl Schuricht en Lorin Maazel, nog in 2010, zijn de uitzonderingen.
Het zegt wel iets over het belang en de uitzonderingspositie van deze muziek.
Als je dat vergelijkt met de Zevende, blijkt die een stuk vaker te zijn gegaan, nl. 88 keer.
Die werd wel door Mahler zelf gedirigeerd, in 1909, en bijna dertig keer door Mengelberg, de laatste keer in 1934 in Rotterdam.
De Eerste is de populairste met 260 keer. Deze dirigeerde Mengelberg toen Mahler had afgezegd. Na de pauze klonk de Tweede van Brahms. Het is een volgorde die je nu zelden nog zal tegenkomen, maar zeker een interessante combinatie, alleen al vanwege het citaat van Mahler uit de symfonie van Brahms.
Wij storten ons volgende maand op de Vijfde, in combinatie met liederen van Richard Strauss.
Ook een boeiende combi.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten