Vergeten

Na enkele dagen van repeteren konden we gisteren in Eindhoven een gedeelte laten horen van het repertoire waar we binnenkort mee op reis gaan. Een breed spectrum aan stijlen, waar twee hele programma's mee gevuld kunnen worden.

We openden meteen met een verrassing, zowel voor het publiek als voor onszelf, want 'Les offrandes oubliées' van Messiaen stond aanvankelijk niet gepland. Maar juist onverwachte elementen in een concertprogramma kunnen aantrekkelijk zijn. Zo heeft Markus Stenz bij zijn orkest in Keulen ooit het idee van de '3. Akt' geïntroduceerd, een derde programma-helft waarvan het publiek van tevoren niet weet wat het zal gaan worden. Ik kan me voorstellen dat je anders luistert als je je niet ergens op ingesteld hebt dan als je bewust een keuze hebt gemaakt. Het schijnt in Keulen al jaren een groot succes te zijn, omdat men het ervaart als een kadootje, iets extra's na het 'normale' programma.

Ik denk niet dat in Eindhoven opzet in het spel was, maar gezien de titel kan het symbolisch genoemd worden. Een relatief vroeg werk van Messiaen, nog voordat hij met vogelgeluiden en de ondes martinot aan de gang ging, maar het zit al vol katholieke religiositeit, vooral in het laatste gedeelte, waar minutenlang alleen hoge strijkers overblijven. In een extreem langzaam tempo ontstaan uit de vele gediviseerde stemmen de prachtigste harmonieën, zoals de kleuren rood, goud en blauw in het raam van een kerk, zoals de componist dat zelf vergelijkt. Een ten onrechte vergeten meesterwerk, lijkt mij.

Als er geen tijd nodig was geweest voor het verplaatsen van de vleugel had het begin van het Linkerhandconcert  van Ravel voor een mooi contrast kunnen zorgen. Van de ijle vioolklanken naar de wazige, troebele klankmassa van lage strijkers waaruit langzaam de tonen van een contrafagot een thema vormen. Gelukkig is het niet allemaal laag wat er uit het orkest en uit de piano klinkt, want met een linkerhand kun je natuurlijk ook hoog spelen. Eigenlijk merk je nauwelijks dat de solist maar één hand gebruikt - vanuit mijn plaats zie ik zijn handen toch niet - maar een Concert voor de rechterhand, als dat zou bestaan, zou zeker anders geklonken hebben. Het was de pianist Wittgenstein, broer van de filosoof, die in de Eerste Wereldoorlog zijn rechterarm verloren had en via opdrachten aan grote componisten ervoor zorgde dat hij kon blijven optreden. Dat Ravel op die opdracht in ging had misschien ook te maken met de lidtekens die de oorlog bij hem had achtergelaten, weliswaar niet fysiek, maar wel op zijn ziel. Mocht dat te horen zijn in dit stuk dan vooral in de gedesillusioneerde manier waarop het afsluit. Voor die tijd passeert een mix aan stijlen, 'musae mixtatiae' aldus Ravel, waarvan de jazzy ritmes het meest blijven hangen. En welke (Franse) pianist kun je dan beter hebben dan Thibaudet?

Maar ook Yannick kan met deze programma's weer laten zien hoe veelzijdig hij is. En hoe we met elkaar, in tal van zalen, de weg in Ein Heldenleben kunnen vinden. Misschien lieten we ons gisteren een beetje teveel meeslepen en vergaten we soms de grenzen die de akoestiek van de zaal stelt. En hoeveel Mozart er in de partituren van Richard Strauss zit. Maar daarover later meer.