Ik moet eerlijk zeggen dat toen we aan 2020 begonnen ik het gevoel had dat we als Rotterdams Philharmonisch best wat meer Beethoven hadden kunnen programmeren. Veel vergelijkbare orkesten deden meer aan het Beethovenjaar, hoewel niet altijd erg fantasievol. Die 'achterstand' hebben we de afgelopen weken wel ingehaald, lijkt me. Met een absolute klapper op de laatste dag van het jaar. Het jaar was overigens ook al met een paar klappen begonnen in Wellingtons Sieg inclusief soldaten en kanonnen. Hoe weinig wisten toen nog over het bizarre verloop van het jaar. Dat we zouden afsluiten met de Negende stond toen al wel gepland, maar dat we het zonder publiek en met microfoons en camera's zouden doen kwam pas veel later in beeld. Natuurlijk hadden we het graag voor een volle Doelenzaal gespeeld. In Japan, waar het een belangrijke traditie is, zijn er nog steeds uitvoeringen van de Negende met veel publiek. In Leipzig, waar Nikisch ooit de traditie op Oudjaar begon, hebben ze dit jaar voor een alternatief gekozen: een arrangement van Liszt voor twee klavieren en pauken. Geen koor en geen orkest. Zelfs geen ensembles uit het orkest, zoals onze aanloop naar de Negende.
Nu het jaar bijna eindigt heb ik het gevoel dat er, ondanks, of dankzij, alles, in Rotterdam een paar belangrijke stappen zijn gezet. De manier waarop de musici een eigen initiatief hebben kunnen realiseren, ondersteund door de hele organisatie en gedeeld met het publiek zal nog lang kunnen doorwerken. Zeker als het de marketing ook nog gaat lukken daar een duurzame klantenbinding aan over te houden. Van een andere orde is de registratie van de Negende met volledig orkest, koor en solisten. De toestemming die wij als sector hebben om, onder strikte voorwaarden, door te mogen spelen kunnen we onderstrepen met de productie van opnames die dat opgaat leveren. Natuurlijk is het beter voor een orkest om te spelen dan thuis te zitten en is spelen in die zin een investering in de toekomst. Maar het is nog beter als dat ook een productie oplevert waar het publiek wat aan heeft. En ik twijfel in dat opzicht niet aan onze Negende Beethoven.
Ongeacht of je enthousiast zult zijn over de uitvoering, die in Ahoy met alle afstanden uiteraard niet onder de meest gunstige omstandigheden heeft plaatsgevonden, heeft de hele opzet al zoveel winstpunten opgeleverd dat iedereen hem zou moeten zien. Nadelen van de corona-regels zijn hier gebruikt als voordelen, die vooral effect hadden op de finale, als het koor erbij staat. Op bijna elke registratie van de symfonie zul je het koor, allen dicht naast elkaar met de partituur in de hand, achter het orkest zien staan. Of meestal zitten, totdat ze mogen gaan zingen. Bij ons stonden ze tegenover het orkest, aanvankelijk als toeschouwers en toehoorders. Niemand had muziek in zijn hand en ze stonden door elkaar en natuurlijk op afstand. Veertig individuen, in zekere zin gelijkwaardig aan de solisten, die ook zonder partituur en niet op een rijtje stonden. Het zijn hele eenvoudige elementen, die je niet kunt doen in een gewone zaal met publiek, en die tegelijkertijd, in mijn ervaring, de uitvoering veel dichter bij de geest van het stuk brengen. Solisten horen die niet over een orkest en tegen elkaar op hoeven brullen, zoals toch heel vaak, was een bevredigende ervaring. En natuurlijk was er nog veel meer aan details maar daarvoor moet iedereen toch zelf gaan kijken. Dan voorspel ik een ontroerende ervaring. Ik ben ervan overtuigd dat wij in Rotterdam daarmee uiteindelijk een belangrijke bijdrage aan het Beethovenjaar zullen hebben geleverd die hopelijk verschillende vormen van navolging krijgt.
Het is de finale die het zwaartepunt van deze symfonie vormt, in tegenstelling tot bij de eerdere acht, en het is met die finale dat Beethoven de muziekgeschiedenis een flinke duw gaf. Met deze symfonie had hij grenzen overschreden die rechtstreeks zouden leiden tot de symfonieën van Bruckner en Mahler en het Gesamtkunstwerk van Wagner. Eigenlijk tot bijna alles wat de 19e eeuw aan symfonische muziek zou voortbrengen. En om met dat idee de pagina's te bekijken waarop de eerste noten en woorden van de bariton verschijnen: O Freunde, nicht dies Töne! geeft een speciaal gevoel.
Ik had deze bijdrage af willen hebben voordat de registratie online gaat en zie nu dat dat al om 12.00 uur is. Laat ik dan maar afsluiten met de wens dat onze uitvoering vele harten mag raken, in de geest van de componist: Seid umschlungen, Millionen!
Geen opmerkingen:
Een reactie posten