Muziek en beeld (2)

In Rotterdam hebben we bij het Philharmonisch in de loop der jaren al heel wat producties met film gedaan.
Vroeger kwam Carl Davis bijna elk jaar wel weer met een film uit de jaren '20 en '30. 'City lights' met Charlie Chaplin was een mooie. Vooral die bokswedstrijd werkte hilarisch met de muziek. Maar ook 'The goldrush' en 'The circus' hadden groot succes.

Voor die tijd had ik zelf al wat mooie ervaringen opgedaan bij de Beau Hunks van Gert-Jan Blom. Vooral de opnames van de muziek voor de films van Laurel en Hardy waren heerlijk om te doen. Prachtige nummers van T. Marvin Hatley en vooral Leroy Shields waren vanuit de films aan elkaar geplakt en gereconstrueerd met archeologische precisie. Het was Piet Schreuders die die monnikenklus geklaard had en steeds weer nieuwe details hoorde. Een bijzondere man vol originele ideeën, onderwerpen die hij tot de bodem toe uitzoekt en uitgever van onder meer Furore en de Poezenkrant. Zijn website (www.pietschreuders.com) laat daar iets van zien. Vaak tot diep in de nacht luisterden we tussen de opnames door naar de virtuoze musici in Hollywood, om te beoordelen of onze partituren recht deden aan het origineel en onze stijl van spelen authentiek genoeg klonk. Dat was een leuke en leerzame tijd waarin mijn bewondering voor die studio-muzikanten is gegroeid en ik met andere oren naar de films ben gaan kijken.

De laatste jaren was het niet meer Carl Davis maar Richard Kaufman, gepokt en gemazeld in Hollywood, die met het orkest oude films begeleidde. Onlangs nog The Bride of Frankenstein. Later dit seizoen doen we, met weer een andere specialist, nog een mega-spektakel met The Lord of the Rings. Ik moet toegeven dat mijn voorkeur meer naar die oude films uitgaat, maar dit wordt vast ook een unieke ervaring.

Zo hier en daar duikt film-muziek ook nog wel in de reguliere programmering op. Stravinsky hergebruikte voor zijn 'Symphony in three movements' muziek die hij eerder voor de film bedoeld had. Een aantal jaren geleden is er weer video-materiaal voor bij de muziek gemaakt. En sinds Stanley Kubrick Also sprach Zarathustra voor de openingbeelden van zijn '2001 A Space Odyssey' gebruikte kunnen we Richard Strauss ook tot de succesvolle filmcomponisten rekenen. Voor mij persoonlijk is de associatie met een wasmiddelreclame overigens nog sterker in mijn geheugen gegrift.
Ik moest eraan denken toen ik de resultaten van een Amerikaanse wedstrijd voor de meest fantasie-volle orkestprogrammering zag. Bovenaan staat een programma onder de titel 'Eternal stories' met voor de pauze het werk van Strauss en in de tweede helft de muziek voor Superman van John Williams! http://springformusic.com/s4m-fantasy-program-contest/

Blijkbaar zit er toekomst in gebruik van film en filmmuziek in de concertzaal.

Een bijzonder voorbeeld daarvan, in weer een hele andere richting, was de samenwerking met Bill Viola, de grote video-kunstenaar. De beelden die hij bij de complete muziek van Tristan und Isolde had gemaakt werden tijdens het Gergiev festival 2007 in de Doelen getoond, terwijl wij met Valery en solisten de partituur speelden. Een bij vlagen hallucinerende ervaring voor de toeschouwers, die niet alleen een commentaar op Wagner kregen te zien, maar ook een heel nieuw kunstwerk. Overigens moest de grote zaal, die toen nog niet verbouwd was, aangepast worden aan de eisen van de meester, om de beelden in voldoende kwaliteit aan te kunnen bieden. Geen moeite te veel.

Nieuwe kunstwerken worden de komende weken ook elders in Nederland gepresenteerd. Lucas van Woerkom heeft voor het Residentieorkest filmbeelden gemaakt bij Dodeneiland van Rachmaninov, die zijn muziek baseerde op het bekende werk van Böcklin. Zou de film dan weer teruggaan naar het schilderij?
Komend weekend te zien en te horen in Den Haag.
Zeker zo spannend is het nieuwe stuk dat Michel van der Aa heeft geschreven voor Amsterdam Sinfonietta en celliste Sol Gabetta. 'Up-close' is een stuk waarbij filmbeelden worden getoond op de ene helft van het podium, terwijl aan de andere kant de musici spelen. (voor meer info zie http://www.vanderaa.net/up-close).
De premiere is overigens in Stockholm.

Het zijn veelbelovende ontwikkelingen die hopelijk aansluiting vinden bij een groot publiek.