Muziek en beeld

De afgelopen weken heb ik geprobeerd om de televisie-serie over Rembrandt te volgen.
Rembrandt is een van die paar schilders die ik in de buitenlandse musea altijd weer als eerste opzoek. Een vrije middag tijdens een orkest-tournee is daarvoor zeer geschikt. Bij een volgend bezoek aan New York moet ik dus weer even langs bij de Frick-collectie langs voor een onlangs gerestaureerd zelfportret.
Zijn schilderijen interesseren me meer dan zijn leven, maar toch wil ik graag zien of de makers van zo'n serie me nieuwe inzichten verschaffen over de mens, zijn werk of zijn tijd.
Zo heel graag was dat blijkbaar na drie afleveringen niet meer, want ik heb afgelopen maandag het nieuws en politieke discussies laten prevaleren. Waarom was het me tegengevallen?

Misschien door de geringe aandacht voor het artistieke element. Ik heb al eens een theaterproductie over de molenaarszoon uit Leiden gespeeld. Sommige teksten deden me denken aan die voorstelling van Peter Greenaway, 'Rembrandts Spiegel'. Maar Greenaway keek op een andere manier dan de regisseur van deze serie. Meer als schilder. Net als Derek Jarman in zijn 'Caravaggio'.
Zoiets kun je van een tv-serie waarschijnlijk niet verwachten. Maar wat me nog meer stoorde was de muziek.
Het was vast goede muziek, Fons Merkies heeft een indrukwekkende staat van dienst, maar ik moest er steeds naar luisteren, ook als ik dat niet wilde. Een dominante aanwezigheid die op mij vermoeiend werkte.

Ik weet niet of voor zoiets regels te formuleren zijn. Hennie Vrienten sprak er laatst op een verhelderende manier over, ook op tv. Zijn boodschap was dat het elke keer weer anders is. Soms lukken dingen, soms wat minder goed. Het is een ambacht maar ook een kunst. Een vak apart, en veel belangrijker voor de kwaliteit van een film dan men zich meestal realiseert.

Die subtiele relatie tussen muziek en beeld is natuurlijk ook bepalend bij de registratie van klassieke concerten. Sinds ik een aantal keren over de schouders van Christiaan van Schermbeek heb mogen mee kijken zie ik steeds vaker dingen die me niet bevallen bij concerten op televisie. Instrumenten die bespeeld worden, zonder dat je de musicus ziet, vind ik zelden aangenaam. Vlak na het begin van een melodie bij een speler arriveren geeft geen aangenaam gevoel. Maar ook het tempo van een wisseling van camera kan tegen de muziek ingaan. Ik weet niet of daar regels voor zijn, maar je ontwikkelt bepaalde voorkeuren. En daar druisen de meeste registraties tegenin. Christiaan gelukkig zelden.

Muziek is toch in de eerste plaats om naar te luisteren. Maar een wisselwerking met beelden kan een verrijking betekenen, een aanleiding om anders te gaan luisteren. Of anders te kijken.
Ik ben nu bezig met de voorbereiding van een serie concerten die we in het najaar met Domestica in de Laurenskerk gaan doen. Een van de onderwerpen wordt de schilder Titiaan en zijn Venetië. En wat is er inspirerender dan door boeken met afbeeldingen te bladeren en je voor te stellen hoe die prachtige kleuren en mensenfiguren kunnen combineren met de klanken van muziek?
En als Greenaway met een film over de Sixtijnse kapel komt of er een nieuwe televisieserie over Titiaan komt, en waarom niet, dan wil ik die zeker zien. Ongeacht welke muziek er bij zit.