Project YMS 8

Je zegt weleens dat het dak eraf gaat, of dat het publiek helemaal uit zijn dak gaat; FroSch in Parijs was wel zo'n avond.
Natuurlijk, het is een theater. En misschien was het ook wel theaterpubliek.
Bij opera is nu eenmaal meer reden om te klappen.
Voor de ontknoping en het einde van vaak een lange voorstelling.
Voor alle solisten die een voor een opkomen en die individueel bijzonder kunnen aanspreken.
Voor de dirigent die het geheel maar weer mooi bij elkaar gehouden heeft.
En tenslotte voor het orkest in de bak.
Maar wij zaten natuurlijk niet in de bak maar in het zicht van het publiek.
En Yannick ging vele individuele musici af om te bedanken.
Welgemeend, daarover geen enkele twijfel.
Maar dan moet je als publiek ook wat langer door klappen.
En toch voelde het alsof we met zijn allen echt wel iets bijzonders naar Parijs hadden gebracht.
Daarvoor mocht het dak er best even af.

En het voelt ook als een beetje ons 'eigen' publiek.
Een publiek waar we nu na twaalf (?) wel een speciale relatie mee hebben opgebouwd.
Een publiek wat ook nu weer vol aandacht luisterde.
Ik weet niet hoe velen de tekst kenden maar blijkbaar was er boventiteling in Frans en Engels.
Tenslotte is de tekst wel een belangrijk onderdeel van deze opera.
Als leesvoer voor onderweg had ik de briefwisseling tussen Richard Strauss en Hugo von Hoffmannsthal meegenomen en dat is heerlijke lectuur.
Ik had er jaren geleden al uitgebreid in gelezen toen we met Rattle met Der Rosenkavalier bezig waren, maar de uitwisseling van ideeën over Die Frau ohne Schatten gaat pas spreken als je een beetje weet waar het over gaat. Daar is nu het moment voor.
En hoe fascinerend is het dan om dat creatieve proces, voor zover ze elkaar daarover schreven, zo op de voet te kunnen volgen. Het biedt overigens ook een mooi tijdsbeeld. Bijvoorbeeld als Strauss Hoffmannsthal uitnodigt voor een gezamenlijke autorit naar Italië, zodat ze alle tijd hebben met elkaar te overleggen. Hij adviseert, het is 1913, voor het passeren van de Brennerpas wel extra warme kleding mee te nemen!

Maar het verduidelijkt vooral het een en ander over de essentie van opera in het algemeen en deze in het bijzonder. Zoals de libettist bijvoorbeeld over de persoon van de keizerin schrijft, die volgens hem uit drie delen bestaat, dier, mens en geest. De beide uiterste komen in het begin tot hun recht maar in het midden zit nog een gat:
In der Mitte klafft die Lücke, das Menschliche fehlt: dieses zu gewinnen, ist der Sinn des ganzen Stückes - so auch in der Musik: erst im dritten Akt wird die Stimme der Kaiserin ihren vollen menschlichen Klang annehmen ....'

Ook tijdens het spelen wordt de tekst voor ons meer en meer aanwezig.
Bepaalde woorden die zich vaak herhalen of een belangrijke rol spelen in het verhaal.
Zoals Stein, Talisman, Schatten, Liebe. Een paar van de belangrijke teksten worden zelfs gesproken, als melodrama, zoals 'Ich will nicht!' .
En van die mooie formuleringen: Beute aller Beuten.
Of de geduldige Barak over zijn vrouw: Aus einem jungen Mund gehen harte Worte und trotzige Reden, aber sie sind gesegnet mit dem Segen der Widerruflichkeit.
Als je van de Duitse taal houdt valt er veel te genieten.
Zelfs als je druk bent met het spelen van alle noten.